Με εξήντα κείμενα, τα οποία αποτελούν τη γνώση από προσωπικές καταγραφές που συγκέντρωνε για χρόνια και είναι αποτέλεσμα προσωπικής ανάγκης για αντίδραση, η Ελένη Δανανά μοιράζεται μαζί μας σκέψεις και απόψεις που σηματοδότησαν τη ζωή της και την έκαναν να δει τις εμπειρίες και τις δυσκολίες σαν μαθήματα για την όρθωση της ύπαρξης. «Τι μπορώ να κάνω ώστε οι άνθρωποι να μην υποφέρουν; Ήταν ένα ερώτημα που από παιδί σφήνωσε στο μυαλό μου. Αυτό το ερώτημα όσο και η βαθιά μου επιθυμία να κάνω κάτι γι’ αυτό καθόρισε τις μετέπειτα προσωπικές και επαγγελματικές μου επιλογές», λέει στο Vivlio-life η συγγραφέας. Χαρακτηριστικό του βιβλίου της ο χωρισμός του σε έξι ενότητες: Ενθύμηση – Προέλευση – Κοινωνία – Συνεύρεση – Φύση – Συναισθήματα.
«Πώς οι συναισθηματικές διακυμάνσεις μπορούν να επηρεάζουν την πραγματικότητά μας και την εικόνα του εαυτού». Είναι η πρόταση που συνοδεύει τον τίτλο στο εξώφυλλο του βιβλίου σας. Μιλήστε μας για το νόημά της.
Από παιδί μου άρεσαν πολύ όλες εκείνες οι προσεγγίσεις που αναφερόταν και αναδείκνυαν τον άνθρωπο σαν ένα ξεχωριστό δημιούργημα της πλάσης.
Όπως και το ότι η πορεία του πάνω στην γη μπορούσε να συμβάλει σε έναν απώτερο στόχο καθότι είχε προικιστεί με ξεχωριστές ιδιότητες όπως εκείνος ο στιβαρός ήρωας Ηρακλής, ώστε να ανταπεξέλθει στις αντιξοότητες που είχε ο δρόμος της κακίας και της αρετής. Αν και είχε και άλλη επιλογή. Τα συναισθήματα όπως ανακάλυψα δεν είναι ένας τρόπος απλής έκφρασης, αλλά είναι εργαλεία που δίνουν στον άνθρωπο την δυνατότητα συνδιαλλαγής του εσωτερικού και του εξωτερικού κόσμου ώστε να έρθει σε επαφή με όλες τις διαστάσεις του. Ακόμη και να ανακαλύψει την θαυμαστή ιδιότητα του Δημιουργού και να δημιουργήσει τον κόσμο που επιθυμεί. Ενίοτε όμως αυτά γίνονται αιχμηρά εργαλεία και συμβάλλουν σε μια διαστρεβλωμένη εικόνα για τον εαυτό του και τους άλλους και δημιουργεί έναν κόσμο στερήσεων και πόνου. Αυτό συμβαίνει γιατί οι άνθρωποι καθημερινά αντιδράμε μέσα από μια προκατασκευασμένη ιστορία για το “ποιος είμαι” και μια απόλυτα περιορισμένη αντίληψη για την αξία της ύπαρξης που διαμορφώθηκε κυρίως μέσα από βιώματα, εμπειρίες και πεποιθήσεις που πάνε ακόμη και πίσω στην παιδική ηλικία. Το τι έλεγαν οι σημαντικοί άνθρωποι για εμάς, τι θεωρούσαν ότι είναι αξιέπαινο ή κατακριτέο μοιάζει να έχει εδραιωθεί τόσο βαθιά που συνεχώς αναζητούμε γεγονότα ή επιλέγουμε αυτούς τους ανθρώπους, ώστε να επιβεβαιώσουμε αυτές τις πεποιθήσεις μας. Σύγχρονες προσεγγίσεις αποδεικνύουν ότι οι σκέψεις που κάνουμε οδηγούν στις επιλογές μας, που μπορεί να είναι ακριβώς οι ίδιες όπως εχθές, οι ίδιες επιλογές στις ίδιες συμπεριφορές οδηγούν στις ίδιες εμπειρίες, οι ίδιες εμπειρίες οδηγούν στα ίδια συναισθήματα και τα ίδια συναισθήματα οδηγούν στις ίδιες σκέψεις. Αυτός ο κύκλος διαμορφώνει την προσωπικότητά μας και η προσωπικότητά μας δημιουργεί την προσωπική μας ταυτότητα. Ο εντοπισμός αυτών των συμπεριφορών και συναισθημάτων που μας καθιστούν αβοήθητους και η αντικατάσταση με πιο θετικές πρακτικές μπορεί να συμβάλει στην συνειδητή αλλαγή αυτών. Είναι ένας αποκαλυπτικός και ο πλέον ενδιαφέρων δρόμος που έχουμε να κάνουμε, ώστε να μας αποκαλυφθεί ότι η χαρά και η ευεξία είναι οι τρόποι που μας οδηγούν σε μια επιθυμητή ζωή προσωπική και κοινωνική.
Η πολύχρονη εμπειρία μου στην ενασχόληση με τις εξαρτήσεις μου έδειξαν ότι η αλλαγή πεποιθήσεων συμβάλλει κατά πολύ στην απομάκρυνση από αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές.
Διαβάζοντας τον πρόλογο του βιβλίου σας μαθαίνουμε αρκετά ενδιαφέροντα πράγματα για σας. Μαθαίνουμε επίσης πως «τα κείμενα του βιβλίου αυτού είναι αποτέλεσμα μιας εσωτερικής προσωπικής ανάγκης για αντίδραση…». Θέλετε να μοιραστείτε μαζί μας τι σας οδήγησε σ’ αυτή την ανάγκη;
Μεγάλωσα με ιστορίες πονεμένες από χαμένες πατρίδες, την αποκοπή από αγαπημένα πρόσωπα, για βίαιους ξεριζωμούς, για απώλειες από αξιόλογες περιουσίες. Ο οίστρος της μετανάστευσης συντάραξε εκ νέου το μικρό επαρχιακό μέρος, όπου είχαν εγκατασταθεί οι πρόσφυγες πρόγονοί μου. Παρέσυρε πολλούς νέους να εγκαταλείψουν την αδιάφορη γι αυτούς και το μέλλον τους χώρα, αρχές της δεκαετίας του 60, και να πάνε σε άλλες θαυμαστές για την ευημερία τους τόπους. Για να αφήσουν πίσω γονιούς και παιδιά με την θλίψη της εγκατάλειψης. «Τι μπορώ να κάνω ώστε οι άνθρωποι να μην υποφέρουν;» Ήταν ένα ερώτημα που από παιδί σφήνωσε στο μυαλό μου. Αυτό το ερώτημα όσο και η βαθιά μου επιθυμία να κάνω κάτι γι αυτό καθόρισε τις μετέπειτα προσωπικές και επαγγελματικές μου επιλογές. Για να ανακαλύψω ότι αυτή μου η παρόρμηση ήταν αυτή που με οδήγησε σε έναν δρόμο εσωτερικής αναζήτησης, ώστε να πάρω απαντήσεις για όλα αυτά τα ακατανόητα που συνέβαιναν. Έκτοτε ξεκίνησα να μοιράζομαι εκείνα τα θαυμαστά που ανακάλυπτα σε αυτό το ταξίδι της όποιας γνώσης. Το βιβλίο, όπως και άλλα μέσα ήταν μια επιλογή ώστε να μοιραστώ σκέψεις και απόψεις που σηματοδότησαν την ζωή μου και να δω τις εμπειρίες και τις δυσκολίες σαν μαθήματα για την όρθωση της ύπαρξης. Όπως και πολύ με ώθησε το ποίημα του Καβάφη “η Ιθάκη” που έδωσε με εξαιρετικό συμβολικό τρόπο το νόημα της αναζήτησης. Οι άνθρωποι στο σύνολο έχουν μια αρνητική ιστορία να διηγηθούν. Καθημερινά συναντώ αξιόλογους ανθρώπους με απίστευτες ικανότητες και δυνατότητες που έχουν κολλήσει σε ένα σύστημα αρνητικών πεποιθήσεων. Πιστεύω ότι αν αναστρέψουν την ιστορία τους θα ανατρέψουν την ζωή τους. Η επιλογή μου να στραφώ σε μία μέθοδο θεραπείας μέσα από το θέατρο και την τέχνη όπως αυτή της Δραματοθεραπείας, ήταν γιατί σαν παιδί έβλεπα όλους εκείνους τους απλοϊκούς ανθρώπους του μόχθου και της υποταγής να γίνονται άλλοι όταν χόρευαν ή τραγουδούσαν ή όταν ανέφεραν τις ιστορίες τους και τα κατορθώματά τους ή όταν αναφερόταν στους ένδοξους προγόνους τους, όταν μπορούσαν να ενωθούν από εκείνη την αόρατη αύρα όταν επισκεπτόταν το αρχαίο θέατρο της περιοχής. Ήταν άλλοι άνθρωποι με υπεροχή και μεγαλοπρέπεια κάτι που το ξεχνούσαν στην καθημερινότητα.
Η θάλασσα δείχνει να παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή σας. Με τους κυματισμούς της ξεκινάτε το οπισθόφυλλό σας με τους στίχους «Νιώσε» μπαίνουμε στην ανάγνωση. Μιλήστε μας γι’ αυτή τη σχέση.
Την επιλογή μου να μετακομίσω δίπλα στην θάλασσα την χρωστάω νομίζω στον φίλο μου Βασίλη που σε μια από τις πρώτες βόλτες μου μαζί του στην παραλιακή της Θεσσαλονίκης όρθωσε το σώμα του και είπε γεμάτος με πάθος. «Η πόλη αυτή οφείλει πολλά στην θάλασσά της. Αν είχα την δυνατότητα θα ερχόμουν καθημερινά δίπλα της». Εκείνη τη στιγμή η θάλασσα αποτυπώθηκε σαν κάτι ιδιαίτερα πολύτιμο να το έχεις. Η θάλασσα αλλάζει την δομή του εγκεφάλου διάβασα κάπου. Ίσως, αφού δίνει μια σειρά από οφέλη σε ψυχή και σώμα μέσα από τις δυνατότητες που προσφέρει. Όπως και αυτή της έμπνευσης. Κάθε μέρα άλλοι χρωματισμοί, διαφορετικές αντανακλάσεις, διαφορετικές διαθέσεις, μοναδικά ηλιοβασιλέματα. Όπως είναι και οι στιγμές της ζωής μας. Ένα όμορφο τοπίο, τα λουλούδια που διακοσμούσαν το τραπέζι, ένα παιδί που κλωτσούσε παίζοντας με την άμμο, μια τυχαία συνάντηση με έναν γνωστό που λάτρευε τους ποντιακούς χορούς, μια συζήτηση για έναν χωρισμό ήταν τα ερεθίσματα που συνέθεσαν το κείμενο “ Νιώσε”.
Διαπίστωσα ότι η συνειδητή παρουσία και επαφή με όλα όσα μας περιβάλλουν μπορούν να δώσουν μια άλλη διάσταση στην κάθε στιγμή. Η ανεξάντλητη προσφορά της θάλασσας όπως και η μνήμη που λένε ότι περικλείεται μέσα στα μόρια του νερού είναι μια συνεχή δημιουργική σχέση.
Εξήντα κείμενα περιέχονται στο βιβλίο σας. Είναι σκέψεις και προσωπικές παρεμβάσεις που ξεκίνησαν όταν αποφασίσατε να γράψετε το βιβλίο ή είναι ο μικρός σας θησαυρός που συγκεντρώνατε χρόνια;
Τα κείμενα προέκυψαν αυθόρμητα, πηγαία μέσα από την έμπνευση της στιγμής. Ένα ερέθισμα, ένα περιστατικό, μια κουβέντα με φίλους, ένα φυσικό πολιτικό ή κοινωνικό γεγονός, ήταν αρκετό ώστε να προκύψει η σύνθεση ενός κειμένου. Αφορά μια γνώση από προσωπικές καταγραφές που ήταν καταχωνιασμένες, στην εξέλιξη και την οπτική του σήμερα. Η θετική ανταπόκριση που είχαν άνθρωποι που εκτιμούσα την κρίση τους, ήταν ο λόγος που προχώρησα στην έκδοσή τους. Ήταν επιπλέον ένας τρόπος να υπερβώ την ανασφάλεια μου που είχα με τον γραπτό λόγο στην Ελληνική γλώσσα. Η αποκοπή λόγω των συνεχών μετακινήσεων μεταξύ δύο χωρών δεν βοηθούσε στην συνεχή επαφή και εξέλιξη σε αυτήν.
Χωρίζετε τα κείμενά σας σε έξι ενότητες: Ενθύμηση – Προέλευση – Κοινωνία – Συνεύρεση – Φύση – Συναισθήματα. Ποια κρύβει τις πιο κρυφές ίσως και πιο ακραίες σας σκέψεις;
Ο χωρισμός των κειμένων σε ενότητες προέκυψε αυθόρμητα όταν διαπίστωσα ότι μερικά κείμενα είχαν κοινό θέμα. Στη συνέχεια έγινε φανερό ότι δεν ήταν τυχαία γιατί τόσο η σειρά που μπήκαν οι ενότητες όσο και το περιεχόμενο καθότι είχαν να κάνουν με έναν ολοκληρωμένο δρόμο αυτογνωσίας σύμφωνα με την κρίση του καλεσμένου μου στην παρουσίαση του βιβλίου. Με αυτή την έννοια όλα τα κείμενα κρύβουν κρυφές ή ενίοτε ακραίες σκέψεις αν θεωρηθεί ότι αυτές συμβάλλουν σε μια αυτογνωσία ώστε να γίνει η ανατροπή σε αυτό που εσφαλμένα έχει εδραιωθεί σαν αλήθεια. Οι άθλοι του Ηρακλή δείχνουν με έναν ακραίο αν και συμβολικό τρόπο την επίτευξη ενός απώτερου στόχου που είναι η εύρεση της αληθινής μας φύσης.
Ποιο ήταν το ποιο σπουδαίο συναίσθημα που γέννησε τις λέξεις στο συγκεκριμένο κεφάλαιο;
Η “Eνθύμηση” είναι μια αγαπημένη ενότητα γιατί με φέρνει σε επαφή με την ανάλαφρη πλευρά της ζωής και την εξύψωση της ύπαρξης. Όλα όσα συμβαίνουν είναι για να θυμηθώ ποιος πραγματικά είμαι, τις θαυμαστές πλευρές μου και το νόημα της ύπαρξής μου. Ότι είμαι πλήρης και άρτια εξοπλισμένη ύπαρξη.
Ωστόσο, η φύση από την οποία όπως γράφετε δυστυχώς απομακρυνόμαστε, δείχνει να έχει επηρεάσει πολύ τη σκέψη σας αλλά και τη σύνδεσή σας μαζί της. Μιλήστε μας γι’ αυτό το κομμάτι των ανησυχιών σας.
Είχα την τύχη σαν παιδί να ζήσω μέσα στην φύση. Να γευτώ απίστευτες γεύσεις φρούτων και λαχανικών, να μυρίσω όλες τις μυρωδιές των λουλουδιών, να χωθώ στο χορτάρι με τα χαμομήλια, να παρατηρώ τα αεικίνητα κόκκινα μυρμήγκια να πηγαινοέρχονται για τροφή, να μην τρομάζω από τα φίδια, να νιώσω τρυφερότητα και χαρά παρατηρώντας τα κατακίτρινα νεογέννητα κλωσόπουλα το Πάσχα, να δροσιστώ από το καθάριο νερό μιας πηγής, να χαίρομαι με την άφιξη από τα χελιδόνια και να αναρωτιέμαι για την ισορροπία του πελαργού που στεκόταν ενίοτε στο ένα πόδι του. Όπως και να ατενίζω τα μπλε σε χρώμα βουνά που μας περιτριγύριζαν από την αντανάκλαση του ουρανού, τα αμέτρητα αστέρια του ουρανού. Για πολλά χρόνια μοίρασα την ζωή μου μεταξύ δύο χωρών. Την Ελλάδα και την Γερμανία. Για να διαπιστώσω ότι όσο θαυμαστός και να μας παρουσιάζεται ο κόσμος της υλικής ευημερίας σε μια βιομηχανοποιημένη κοινωνία μας αποκόβει από κάτι πολύ σπουδαίο. Μας κάνει μηχανικούς με σώματα σε ακινησία. Τα λουλούδια δεν μυρίζουν, οι τροφές πλαστικές, το νερό σκούρο και άγευστο. Η αυθεντική φύση επιπλέον μας φέρνει σε επαφή με το “θείον”. Στην Ελλάδα μέσα από τον πλούτο της παράδοσης και των εθίμων έρχεσαι σε μεγαλύτερη επαφή με αυτή την διάσταση που υπάρχει στην γιορτή, στην επικοινωνία και την χαρά. Έχει όλες τις ιδιότητες για μια ποιοτική ζωή.
«Τα όνειρα δεν έχουν ημερομηνία λήξης». Έτσι ξεκινάτε το μικρό αλλά ουσιαστικό κεφάλαιο «Όνειρα» και πραγματικά μου χαρίσατε ένα όμορφο χαμόγελο καθώς το διάβαζα. Είναι μια προσωπική διαπίστωση αυτή η πρόταση και αν ναι πότε καταλήξατε σ’ αυτή;
Στα 15 μου χρόνια ένιωσα μια ενέργεια να με καίει ολόκληρη όταν βρήκα τι πολύ θα θελα να κάνω στην ζωή μου. Σαν καιόμενη βάτος. Τότε δεν ήξερα ότι αυτό λέγεται όνειρο. Η έννοια του ονείρου σαν κάτι σημαντικό να πετύχεις, μου έγινε εμφανής σε ένα σεμινάριο επιχειρηματικότητας από έναν Αμερικανό. Και να μάθω έτσι ότι με εκπαίδευση μπορούμε να μάθουμε να υλοποιούμε τα όνειρα καθότι το σύστημα εκπαίδευσης δεν μας ωθεί προς αυτό. Πριν δύο χρόνια στα μάτια της φίλης μου Έλσας που έλαμπαν καθώς αναφερόταν σε ένα της όνειρο που ήθελε επιτέλους να υλοποιήσει στον χώρο της καταγωγής της διέκρινα την δύναμη που έχει ακόμη και η σκέψη σε αυτό. Έτσι προέκυψε το κείμενο. Μέσα μου υπάρχουν ανεκπλήρωτες επιθυμίες καθώς καταλάγιασα την φλόγα με αυτό που λέγεται λογική. Ή γιατί ήταν επίκτητες από κοινωνικές επιρροές. Πιστεύω όμως ότι μόνον ο σπόρος που ρίχνουμε από βάθος καρδιάς θα ανθίσει όταν ο χρόνος της επώασης εκπληρωθεί. Εκείνο που γνωρίζω είναι ότι το όνειρο είναι αυτό που μας βάζει ξανά στον δρόμο όταν για κάποιο λόγο απομακρυνθούμε ή λιποψυχήσουμε. Το σίγουρο είναι πώς ότι δεν ζητήσουμε με πίστη δεν θα μας δοθεί.
Τελευταίο κεφάλαιο «Ο λόγος». Δανείζομαι ένα δικό σας ερώτημα και ρωτώ: Μπορούν τα λόγια να θεραπεύσουν;
“Η γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει”. Είναι μια πρόταση που περιγράφει γλαφυρά την τεράστια δύναμη που έχουν τα λόγια. Τι έχει συμβάλλει σε μια κοινωνία ανάπτυξης να υπάρχει ζωτικό θέμα επικοινωνίας με τον εαυτό μας και τους άλλους; Τα λόγια θεραπεύουν αν είναι αληθινά και μας φέρουν σε επαφή με τον ποθητό εαυτό μας και σε μια ποιοτική επικοινωνία με τους άλλους. Ιδιαίτερα στο σήμερα χρειάζεται επιτακτικά να επανεξετάσουμε τους τρόπους που κάνουμε χρήση του λόγου και τα μηνύματα που περνάμε μέσα από αυτά ώστε να τους βελτιώσουμε. Μου ήρθε στο μυαλό εκείνη η δοκιμή που έγινε με κάποιες γυναίκες να πούνε μέσα από έναν καθρέφτη στον εαυτό τους “είμαι όμορφη”. Ήταν ότι πιο δύσκολο να κάνουν. Οι θετικές δηλώσεις μπορούν να είναι ένας από τους τρόπους ώστε να ενισχύσουμε θετικά τον εαυτό μας. Αν και έχει δοθεί μεγάλη έμφαση στην δύναμη της μη λεκτικής επικοινωνίας ή στην γλώσσα του σώματος σαν αυτά που στην ουσία καθορίζουν την πορεία μιας επικοινωνίας εν τούτοις ‘εν αρχή ήν ο λόγος’. Χωρίς να θέλω να επεκταθώ στην σημασία της Ελληνικής γλώσσας στο κομμάτι της ευρείας γνώσης και εύστοχης ερμηνείας του κόσμου.
Θα ήθελα να κλείσουμε την όμορφη συνομιλία μας μ’ ένα δικό σας – και πάλι – ερώτημα. Το θέτετε στο κεφάλαιο «Αυτό που νιώθεις»: Είναι τα αισθήματα υπερεκτιμημένα;
Αυτό που νοιώθεις είναι η κινητήριος δύναμη για όλες σου τις ενέργειες και τα επιτεύγματά σου. Είναι η πυξίδα σου να βρεις τον τόπο σου στον χάρτη της ζωής. Ή δεν θα το ακούσεις και θα βρίσκεις διάφορες δικαιολογίες να τεμπελιάζεις, να αποσύρεσαι από την σκηνή και αποφεύγεις την τριβή μαζί του ή θα σε κινητοποιήσει προς αυτό που σε κάνει ζωντανό, σου είναι πολύτιμο και γίνεσαι εσύ ο μαέστρος της δικής σου ορχήστρας. Εντοπίζεις όλα τα συστατικά που θα συνθέσουν ένα μοναδικό μουσικό κομμάτι και θα ξεσηκώσεις τους άλλους στο να σε χειροκροτήσουν για το επίτευγμά σου.
Τίποτα από όλα όσα απλόχερα μας δόθηκαν δεν είναι υπερεκτιμημένα αν βρούμε τον σωστό τρόπο να τα χειριστούμε μοναδικά για εμάς.
Οι “Κυματισμοί Ψυχής” της Ελένης Δανανά, βρίσκονται εδώ!