Άρθρα - απόψεις

Η μουσικότητα του ποιητικού λόγου

Η Παλιννόστηση του Φωτός

ΓΡΑΦΕΙ Η ΤΙΝΑ ΚΑΝΔΥΛΑ

Από αρχαιοτάτων χρόνων ο ποιητικός λόγος ήταν άρρηκτα συνδεδεμένος με τη μουσική. Έχει αναγνωρισθεί ότι ο τρόπος ομιλίας των αρχαίων Ελλήνων ήταν έντονα προσωδιακός, δηλαδή τραγουδιστός. Κάθε μία αρχαία ελληνική λέξη, αποτελούσε μια αυθύπαρκτη μουσική οντότητα, δηλαδή μια μελωδική φράση, γεγονός που οφειλόταν τόσο στην εναλλαγή μακρών και βραχέων συλλαβών, όσο και στην αλλεπάλληλη διαδοχή διαφορετικών τονικών υψών μέσα στην ίδια τη λέξη. Ο αρχαίος Έλληνας ποιητής έπρεπε να επιλέγει με πολλή προσοχή τις λέξεις που εξυπηρετούσαν την ευρυθμία και το αναλόγως φορτισμένο συναισθηματικά μουσικό φορτίο του στίχου, στοιχεία τα οποία σε συνδυασμό με τα κατάλληλα μετρικά σχήματα οδηγούσαν στην αισθητική αρτιότητα και αρμονία. Αντίθετα, ο νεοελληνικός λόγος είναι εντατικός με δυναμικό τονισμό (δηλαδή απλώς δυνάμωμα της φωνής στις τονισμένες συλλαβές) και η προσωδία έχει χαθεί. Η μουσικότητα στον ποιητικό λόγο, φαίνεται να διατηρείται μόνο στα παραδοσιακά ποιήματα μέσω της τεχνικής, μορφικής επεξεργασίας του ποιήματος (μέτρο, ομοιοκαταληξίες, δομή). Η δημιουργία μουσικότητας, λοιπόν , στο μοντέρνο ποίημα που είναι απογυμνωμένο από τα αυστηρά μορφικά σχήματα του παρελθόντος, αποτελεί μια δύσκολη εξίσωση και ένα διαρκές στοίχημα για τον σύγχρονο ποιητή. Η μουσικότητα και ο εσωτερικός ρυθμός του ποιήματος καθορίζεται πια από την έντεχνη επιλογή των λέξεων, τη συμμετρία των στίχων και των λέξεων, τα σχήματα λόγου, τη χρήση ή μη των σημείων στίξης, καθώς και τις εικόνες και τη συναισθηματική ατμόσφαιρα που το ίδιο το ποίημα υποβάλλει. Μοιάζει με σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες ή με ένα παζλ του οποίου τα κομμάτια διαρκώς αλλάζουν θέσεις. Αυτή όμως είναι και η μαγεία της ποίησης, ότι τίποτα μέσα της δεν είναι προκαθορισμένο και στατικό, ότι μεταμορφώνει και μεταμορφώνεται, πλάθει και πλάθεται από τους ανθρώπους και μαζί με αυτούς, όπως  άλλωστε και η ίδια η ζωή.

Τίνα Κανδύλα, πτυχιούχος Κλασικής Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και απόφοιτος της Ανωτέρας Δραματικής Σχολής του Πειραϊκού Συνδέσμου

Από τις εκδόσεις μας κυκλοφορεί η ποιητική της συλλογή Η ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΗΣΗ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ