Παρόλο που η ερώτηση του πώς θα μοιάζει η κοινωνία σε 100 χρόνια εκ πρώτης όψεως φαντάζει παράλογη, δεν είναι λίγοι αυτοί που ασχολούνται σοβαρά με το θέμα. Επιστήμονες και οργανισμοί στρατηγικών προβλέψεων αναλύουν τα πιθανά σενάρια και κάνουν εικασίες για το μέλλον, που συχνά όμως δεν επιβεβαιώνονται και άλλες φορές η ζωή τις ξεπερνά.
Η λογοτεχνία πολιτικής επιστημονικής φαντασίας, ωστόσο, έχει την πολυτέλεια να φτιάχνει κοινωνίες και να δείχνει το μέλλον, χωρίς το άγχος της επαλήθευσης.
Στο μυθιστόρημα «Επιστροφή στο λίκνο» γίνονται οι παρακάτω επιστημονικές και τεχνολογικές προβλέψεις:
Ο άνθρωπος αργά ή γρήγορα θα κάνει τα επόμενα ουράνια βήματα:
-
Τις ουράνιες πολιτείες που θα στεγάζουν μέρος της ανθρωπότητας και θα μας επιτρέπουν να βλέπουμε τη γη από ψηλά.
-
Την ουράνια σκάλα για τη μεταφορά ανθρώπων και εμπορευμάτων στο διάστημα.
-
Τη γεωπλασία του Άρη.
Τα ταχύτατα ιπτάμενα οχήματα, με μηδενική περιβαλλοντολογική επιβάρυνση, θα επιλύσουν τα θέματα μετακίνησης και ρύπανσης.
Η έξυπνη τεχνολογία θα μας εξοικειώσει στις ασύλληπτες απαιτήσεις της και θα μεταμορφώσει δραστικά την καθημερινότητά μας.
Κάποια ανδροειδή θα αποκτήσουν ενσυναίσθηση και θα εκφράζονται στην ερωτική πράξη με γλυκό, αισθησιακό τρόπο, με αποτέλεσμα την αναμόρφωση των προσωπικών και οικογενειακών σχέσεων.
Η σωματική και νοητική αναβάθμιση των οικονομικά ισχυρών, με σκοπό τον βιολογικό διαχωρισμό από τους κοινούς θνητούς, μάλλον δεν θα αργήσει.
Όσο και αν φαίνεται παράξενο, η πρόγνωση των κοινωνικοπολιτικών αλλαγών ενέχει ασύλληπτες δυσκολίες, αντίστοιχες με τις επιστημονικές και τεχνολογικές προβλέψεις.
Για να έχει κάποιος, έστω ασήμαντες, ελπίδες πρόβλεψης του μέλλοντος πρέπει να είναι σε θέση να ερμηνεύει την εποχή του.
Πριν τον 18ο αιώνα οι πολιτικοί και οι φιλόσοφοι σπάνια μπορούσαν να διακρίνουν τις συντελούμενες κοινωνικοπολιτικές αλλαγές και, πολύ περισσότερο, να διαπιστώσουν τις αιτίες και το βάθος τους.
Συνήθως, οι αλλαγές προσδιορίζονταν ανθρωποκεντρικά και συνδέονταν με ιστορικές προσωπικότητες, ανεξάρτητα από το κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο όπου δρούσαν.
Η κοινωνιολογική έρευνα μας επέτρεψε να γνωρίζουμε σήμερα ότι κάθε κοινωνικό σύστημα είναι πιο σύντομο και πιο προοδευτικό από τα προηγούμενα, καθώς επίσης ότι οι αλλαγές καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό από την αναγκαιότητα.
Κατά τον 19ο και τον 20ος αιώνα η φιλοσοφία και η πολιτική συνδυάστηκαν με τη δράση των ανθρώπων, αναζήτησαν τις αναγκαίες αλλαγές και συνέβαλαν στην εξέλιξη της κοινωνίας.
Τον 21ο αιώνα, ωστόσο, προβάλλει η «αιώνια» νίκη του υπάρχοντος συστήματος.
Η αναζήτηση ενός ελπιδοφόρου ειρηνικού μέλλοντος με ισότητα και αδελφοσύνη σαν να ξεστράτισε από τα μυαλά των ανθρώπων.
Αυτό εκφράζεται με τη συντηρητική αναδίπλωση της φιλοσοφίας και της πολιτικής, με την εν μέρει προσαρμογή των διεκδικητικών αιτημάτων και την υιοθέτηση ανώδυνων, καθησυχαστικών μεταρρυθμιστικών προτάσεων, που ίσως, το ίδιο το σύστημα έχει ανάγκη για την επιβίωσή του.
Οι αντιεπιστημονικές φράσεις «δεν υπάρχει εναλλακτική» και «ήρθε το τέλος της ιστορίας», αποτελούν κυρίαρχη άποψη και συμβάλλουν στις κοινωνικές διαδικασίες.
Παρά, ωστόσο, τη φροντίδα να γίνει πλήρως αποδεκτό ότι «δεν υπάρχει εναλλακτική», η ιστορία της κοινωνικής εξέλιξης έχει αποδείξει ότι όλα έχουν ημερομηνία λήξης. Και το πώς θα μοιάζει η ανθρώπινη κοινωνία σε 100 χρόνια δεν μπορεί να είναι αποτέλεσμα τελεολογικής σκέψης.
Δεν είναι τυχαίο ότι το μυθιστόρημα «Επιστροφή στο λίκνο» ξεκινά με ένα αγωνιώδες ερώτημα επιβίωσης.
Οι μεγάλες δυνάμεις, που κυβερνούν τη Γη το 2060, γνωρίζουν ότι όλα έχουν ένα τέλος και θέτουν στο πρόγραμμα Πυθία ένα κρίσιμο ερώτημα ελέγχου βιωσιμότητας.
Το σύστημα μπορεί να επιβιώσει; Τι χρόνο ζωής έχει;
Μια απρόσμενη κίνηση ενός κοινωνικο-ιστορικού αναλυτή ανοίγει τους ασκούς του Αιόλου και οδηγεί σε εντυπωσιακές εξελίξεις.
Οι απαντήσεις στο ερώτημα είναι αντιφατικές και η ζωή γεννά τις δικές της, ανάμεικτες με νέα ερωτήματα.
Αν ίσως ξεδιπλώνει κάτι η «Επιστροφή στο λίκνο», είναι η σταδιακή συνειδητοποίηση ότι τίποτα δεν είναι τέλειο και αναλλοίωτο. Τίποτα δεν είναι οριστικό, αιώνιο, αμετάβλητο, η ιστορία κινείται έξω από ότι φανταζόμαστε.
Αν το βιβλίο, μέσω της μυθιστορηματικής του πλοκής, θέτει ένα βασικό ερώτημα, αυτό είναι:
Η ουτοπία είναι ένα άπιαστο όνειρο ή μπορεί να γίνει πράξη, να γίνει ΕΥΤΟΠΙΑ, ο καλός τόπος, το εφικτό όνειρο;
Ιωσήφ Μανίκης
(χημικός, συγγραφέας)
