Το μυστήριο της χαμένης Ατλαντίδας αποτελεί τον πιο πολυσυζητημένο μύθο. Κανείς ωστόσο δεν μπορεί να αποδείξει ότι υπήρξε και πού ακριβώς βρισκόταν. Παρόλα αυτά, ορισμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η καταστροφή του Μινωικού πολιτισμού και της αρχαίας Θήρας ταυτίζεται με τη χαμένη Ατλαντίδα.
Γύρω στο 1620 π.Χ., ένα γιγαντιαίο ηφαίστειο του Αιγαίου ξύπνησε από τον ύπνο του, που διήρκεσε περίπου 19.000 χρόνια. Η έκρηξη κατέστρεψε το νησί της Θήρας. Τεράστια παλιρροϊκά κύματα πλημμύρισαν το κοντινό νησί της Κρήτης, το κέντρο του πρώτου μεγάλου πολιτισμού της Ευρώπης, του μινωικού.
Αυτό το συμβάν, ενέπνευσε τον αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο Πλάτωνα, ο οποίος έγραψε για ένα νησί, που ονόμασε Ατλαντίδα και εξαφανίστηκε χωρίς να αφήσει κανένα ίχνος. Από τότε άρχισαν να οργιάζουν οι θρύλοι και οι εικασίες γι’ αυτό το μυστηριώδες νησί. Που να βρισκόταν άραγε; Ήταν υπαρκτό ή απλώς ένας μύθος.
Σύμφωνα με τον Πλάτωνα το μυστήριο της χαμένης Ατλαντίδας ξεκινά στη Σαντορίνη. Ο Πλάτωνας περιέγραφε την Ατλαντίδα σαν ένα νησί, που αποτελείτο από κυκλικές ζώνες θάλασσας και γης. Αναπαραστάσεις της Θήρας δείχνουν ότι η περιγραφή της ταιριάζει απόλυτα με τα λεγόμενα του Πλάτωνα για τη μυθική χώρα των Ατλάντων. Στην επιστολή προς Κριτία ο Πλάτωνας εξηγεί πώς δημιουργήθηκε η Ατλαντίδα και γιατί είχε σχήμα κυκλικό σαν δαχτυλίδι, με θάλασσα κι ένα μικρό νησάκι στη μέση (έτσι ακριβώς όπως ήταν η αρχαία Θήρα, λίγο πριν από τη μεγάλη έκρηξη).
«Όταν οι θεοί μοιράστηκαν τη γη, ο Ποσειδώνας πήρε την Ατλαντίδα και την παρέδωσε στους γιους του για να την καλλιεργήσουν. Ένας από αυτούς παντρεύτηκε την Λευκίππη και γέννησαν την Κλειτώ, την οποία ερωτεύτηκε ο Ποσειδώνας και θέλησε να την κάνει για πάντα δικιά του. Τότε διάλεξε ένα μέρος και το προστάτεψε με κυκλικές ζώνες από εύφορη γη και θάλασσα, ώστε να της εξασφαλίσει παραδεισένια ζωή.
Η έκρηξη δεν κατέστρεψε μόνο το νησί της Θήρας αλλά τα τεράστια παλιρροϊκά κύματα, από την έκρηξη του ηφαιστείου, πλημμύρισαν το κοντινό νησί της Κρήτης, το κέντρο του πρώτου μεγάλου πολιτισμού της Ευρώπης – τον “Μινωικό”. Από το 1910 οι μελετητές σημειώνουν τις ομοιότητες μεταξύ του Μινωικού Πολιτισμού και της Ατλαντίδας, όπως αυτή περιγράφεται από τον Πλάτωνα. Όσα γράφει ο Πλάτωνας για την Ατλαντίδα αποτελούν ιστορικό χρονικό του Μινωικού λαού.
Η καταστροφή του Μινωικού Πολιτισμού είναι αντικείμενο διαμάχης ανάμεσα στους αρχαιολόγους από την εποχή που η αρχαιολογική σκαπάνη, πριν από 100 χρόνια περίπου, έφερε στο φως τα πρώτα ευρήματα από το μινωικό παλάτι της Κνωσού.
Πέντε χιλιάδες χρόνια πριν, ο Μινωικός Πολιτισμός, ο πρώτος μεγάλος πολιτισμός που αναπτύχθηκε στην Ευρώπη, γεννήθηκε και άκμασε στην Κρήτη. Οι Μινωίτες ήταν άνθρωποι αινιγματικοί, αλλά καλλιεργημένοι, πολεμιστές και έμποροι, καλλιτέχνες και έμπειροι ναυτικοί. Ήταν οι πρώτοι που δημιούργησαν και χρησιμοποίησαν γραπτή γλώσσα στην Ευρώπη.
Πάνω στην ακμή του, ο Μινωικός Πολιτισμός καταστράφηκε και εξαφανίστηκε για πάντα αφήνοντας μονάχα εντυπωσιακά δείγματα της ανωτερότητάς του. Το ανεξήγητο τέλος του οδήγησε πολλούς αρχαιολόγους, μεταξύ των οποίων ο καθηγητής Μαρινάτος και ο Άγγλος Έβανς, να συνδέσουν την καταστροφή με το ηφαίστειο της Σαντορίνης.
Είναι η χαμένη Ατλαντίδα στην Κρήτη ή στην Σαντορίνη; Πολλοί ερευνητές και αρχαιολόγοι προχώρησαν ακόμα περισσότερο και ταυτίζουν την Μινωική Κρήτη με τη χαμένη Ατλαντίδα, βασιζόμενοι εν μέρει στους διαλόγους του Πλάτωνα, οι περιγραφές του οποίου ταιριάζουν με τα στοιχεία που έχουμε για το Μινωικό Πολιτισμό.
Ο αρχαιολόγος Stuart Dunn υποστηρίζει ότι η τέφρα από τη Σαντορίνη πιθανότατα σκίασε την Κρήτη για κάποιες μέρες, αλλά σε καμία περίπτωση δεν κατέστρεψε τον Μινωικό πολιτισμό. Οι ερευνητές βρήκαν στη στεριά ηφαιστειακή στάχτη, σπασμένα αγγεία σε μικρά κομμάτια ή κονιορτοποιημένα, αλλά και δείγματα τρηματοφόρων, οργανισμών που ζουν στον πυθμένα της θάλασσας σε τέτοιο βάθος που είναι απίθανο να βρεθούν πάνω στη στεριά.
Το συμπέρασμα είναι ότι δεν υπήρξε μονάχα ένα γιγάντιο παλιρροϊκό κύμα, αλλά πολλά διαδοχικά τσουνάμι, με ύψος πάνω από είκοσι μέτρα και μήκος κάπου στα τριάντα μίλια, που χτυπούσαν τις ακτές τις Κρήτης με συχνότητα 1 κάθε 30 λεπτά. Οι Μινωίτες δεν είχαν κανένα τρόπο να πληροφορηθούν τον ερχομό των παλιρροϊκών κυμάτων που τους έπιασαν απροετοίμαστους. Φανταστείτε τον τρόμο των Μινωιτών που είχαν μόλις επιστρέψει στα παράλια για να περιθάλψουν τους τραυματίες τους μετά το πρώτο τσουνάμι, όταν είδαν να έρχεται άλλο ένα υδάτινο τείχος καταπάνω τους. Αυτό ήταν κάτι που επαναλήφθηκε αρκετές φορές, ώσπου στο τέλος η καταστροφή στις βόρειες και ανατολικές ακτές της Κρήτης ήταν ολοκληρωτική.
Ωστόσο, η Κρήτη είναι μεγάλο νησί. Τόσο τα ανάκτορα όσο και πόλεις ή χωριά στην καρδιά του νησιού έμειναν σχεδόν ανέπαφα. Τα νότια και δυτικά παράλια του νησιού φαίνεται ότι δεν επηρεάστηκαν καθόλου.
Η έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού ήταν μία από τις μεγαλύτερες των τελευταίων 10.000 ετών σε όλον τον κόσμο. Η επικρατέστερη επιστημονική εκτίμηση είναι ότι η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας έγινε περίπου το 1610 π. Χ (συν/ πλην 15 χρόνια).
Ο Μινωικός Πολιτισμός στην Κρήτη καταστράφηκε πολύ αργότερα, περί το 1450 π. Χ. Συνεπώς η έκρηξη του ηφαιστείου και τα απανωτά τσουνάμι αποτέλεσαν μεν ένα πλήγμα που κατέστησε πιο ευάλωτο τον πολιτισμό των Μινωιτών, αλλά ο τελευταίος κατέρρευσε από άλλες ενδογενείς αιτίες, τουλάχιστον ενάμιση αιώνα αργότερα.
Η έκρηξη του ηφαιστείου δεν έπληξε άμεσα τη ζωή στη νήσο -που βρίσκεται σε απόσταση 70 μιλίων νοτίως της Θήρας- ωστόσο, οι καταστροφές ήταν μεγάλες. Οι συνέπειες της έκρηξης επηρέασαν γενιές ολόκληρες, ενώ η αρχαιολογική έρευνα αποκάλυψε στοιχεία εισβολής στα μέσα του 15ου αι. π. Χ. Ανάκτορα στην κεντρική και νότια Κρήτη καταστράφηκαν και οικισμοί εγκαταλείφθηκαν. Οι εισβολείς ανέτρεψαν την κυβέρνηση των Μινωιτών και πήραν τον έλεγχο της νήσου, γράφοντας τους τίτλους τέλους στην εποχή της κυριαρχίας των Κρητών.
Παρά το αιφνίδιο φινάλε, η επιρροή του Μινωικού πολιτισμού επιβίωσε. Η μινωική παράδοση παρέμεινε ζωντανή και μετά τις καταστροφές του 1500 π. Χ. Η κατάκτηση της Κνωσού από τους Μυκηναίους γύρω στο 1450 π. Χ. άνοιξε τον δρόμο για τη μετάδοση των λαμπρότερων κρητικών επιτευγμάτων στην ηπειρωτική Ελλάδα και έγραψε μια νέα σελίδα στην Ιστορία.
Από τότε που ο Πλάτωνας περιέγραψε στους διαλόγους του, Κριτία και Τιμαίο, την ιστορία της Ατλαντίδος, αμέτρητοι μύθοι, ιστορίες αλλά και επιστημονικές έρευνες έχουν δει το φως της δημοσιότητας. Πολλοί πιστεύουν ότι η Ατλαντίδα βρίσκεται στην Ελλάδα – ίσως στην Κρήτη ή τη Σαντορίνη. Ίσως στα στενά του Γιβραλτάρ. Ίσως πάλι το μυστήριο της χαμένης Ατλαντίδας να είναι ένας μύθος. Σε κάθε περίπτωση όμως είναι μια ιστορία που ενέπνευσε και γοήτευσε χιλιάδες ανθρώπους – και θα συνεχίσει να προκαλεί παγκόσμιο ενδιαφέρον για πάντα.
