Η έμφυλη βία και οι διάφορες μορφές της
Η έμφυλη βία αποτελεί μία διαχρονική, κοινωνική παθογένεια που επηρεάζει άτομα όλων των φύλων και κοινωνικών στρωμάτων. Πρόκειται για ένα μοτίβο καταχρηστικής συμπεριφοράς που είναι σωματικά, σεξουαλικά, συναισθηματικά ή ψυχολογικά βίαιη. Επί της ουσίας είναι ένας υιοθετημένος –κατά τον θύτη– τρόπος ελέγχου και κυριαρχίας, ο οποίος συμβαίνει μέσα σε μία σχέση, ερωτική ή οικογενειακή άλλου τύπου.
Αν και η έμφυλη βία συχνά συνδέεται με βία κατά των γυναικών από άνδρες, είναι σημαντικό να αναγνωριστεί το γεγονός πως δεν περιορίζεται σε μία μόνο κατεύθυνση, καθώς υπάρχουν περιπτώσεις όπου συμβαίνει το αντίθετο.
Ο διαχωρισμός φύλου μπορεί να συμβάλλει στην παρανόηση και υποτίμηση αυτών των περιπτώσεων, δημιουργώντας την εντύπωση ότι η έμφυλη βία είναι μονοδιάστατη.
Η έμφυλη βία ποικίλει στα χαρακτηριστικά της. Τα είδη αυτής, όπως παρουσιάζονται και στον νόμο, είναι η κακοποίηση των γυναικών, η παιδική κακοποίηση, η βία κατά των ανδρών, καθώς και των ηλικιωμένων, ενώ οι μορφές της μπορούν να διαχωριστούν σε σωματική, συναισθηματική, λεκτική και βία που ασκείται στο εργασιακό περιβάλλον.
Μέσω εξέτασης των διαφόρων προσώπων της έμφυλης βίας, η πολυπλοκότητα του κοινωνικού αυτού φαινομένου μπορεί να γίνει περισσότερο κατανοητή ώστε να υπάρξουν αποτελεσματικές στρατηγικές πρόληψης και παρέμβασης.
Από τις συνηθέστερες μορφές βίας φαίνεται να είναι η γυναικεία κακοποίηση, καθώς συμβαίνει συχνά· στηρίζεται σε παγιωμένες αντιλήψεις και στερεότυπα τα οποία –κατά κάποιον τρόπο– δηλώνουν το προφίλ των ανδρών-θυτών, ενώ αποτελεί την πιο αναγνωρίσιμη μορφή έμφυλης βίας. Περιλαμβάνει επιθέσεις, ξυλοδαρμούς και άλλες μορφές φυσικής κακοποίησης, ενώ έχει έντονα και άμεσα αποτελέσματα στην υγεία και την ευημερία του θύματος.
Η συναισθηματική ή ψυχολογική βία περιλαμβάνει συνήθως τη χρήση απειλών, χειραγώγησης και εκφοβισμού, ενώ υπονομεύει την αυτοεκτίμηση και την ψυχική ευημερία του θύματος. Αυτή η μορφή βίας μπορεί να είναι εξίσου, αν όχι περισσότερο, καταστροφική από τη σωματική βία, αφού συχνά δεν είναι ορατή, ενώ μπορεί να διαρκέσει αρκετό καιρό πριν οι επιπτώσεις της γίνουν προφανείς. Άτομα που ασκούν συναισθηματική βία, συχνά χρησιμοποιούν στρατηγικές απομόνωσης του θύματός τους από την κοινωνική του υποστήριξη, αποδοκιμασίας και υποτίμησης.
Ένα είδος βίας το οποίο λίγο πολύ βιώνουν αρκετοί άνθρωποι στην καθημερινότητά τους είναι η λεκτική βία. Η συγκεκριμένη μορφή περιλαμβάνει τη χρήση προσβλητικών λέξεων ή φράσεων και απαξιωτικών παρατηρήσεων, με αποτέλεσμα την ψυχική βλάβη, ενώ συχνά γίνεται το προοίμιο άλλων μορφών βίας. Άξιο παρατήρησης σε αυτή την περίπτωση αποτελεί το γεγονός πως, λόγω της συχνότητας ασκήσεως αυτής στην καθημερινότητα, δεν αναγνωρίζεται ως μορφή βίας, παρά ως μοτίβο συμπεριφοράς και στοιχείο χαρακτήρα του ατόμου το οποίο την ασκεί, με αποτέλεσμα να μη δίνεται η απαραίτητη προσοχή στην σοβαρότητα της κατάστασης.
Όσον αφορά την βία στο εργασιακό περιβάλλον. Πρόκειται για μία πολυδιάστατη μορφή βίας, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει τόσο τη λεκτική βία και την ψυχολογική πίεση, την αυταρχική συμπεριφορά και τον εκφοβισμό όσο και το μπούλιγνκ, τις διακρίσεις, την ανεπιθύμητη σωματική επαφή και τις απευθείας σωματικές επιθέσεις. Αυτή η μορφή βίας είναι ιδιαίτερα επιβαρυντική για τα θύματα καθώς μπορεί να επηρεάσει την επαγγελματική αλλά και προσωπική τους ζωή, καθώς ενισχύει την αίσθηση αδυναμίας και αβοηθησίας.
Η σημασία του να αναζητάμε βοήθεια
Η αναγνώριση της έμφυλης βίας, η αναφορά αυτής, η αναζήτηση βοήθειας είναι κρίσιμα βήματα για την ψυχική και σωματικής υγεία του θύματος. Είναι σημαντικό να κατανοηθεί πως η αναφορά της βίας δεν αποτελεί μόνο πράξη θάρρους, αλλά πράξη που οδηγεί ως στην αποκατάσταση της προστασίας και της ευημερίας του ατόμου.
Ωστόσο, η απόφαση να ζητήσει κανείς βοήθεια δεν είναι εύκολη. Τα θύματα έμφυλης βίας συχνά αντιμετωπίζουν πλήθος εμποδίων, όπως φόβο αποδοκιμασίας, αίσθηση ντροπής, ανησυχία για τις συνέπειες της καταγγελίας, καθώς και έλλειψη εμπιστοσύνης στο σύστημα υποστήριξης.
Ειδικά σε περιπτώσεις συναισθηματικής ή λεκτικής βίας, η αναγνώριση και καταγραφή των συναισθηματικών τραυμάτων μπορεί να είναι δύσκολη καθώς δεν υπάρχουν πάντα αντικειμενικά στοιχεία ή αποδείξεις. Ο φόβος της αντίκρουσης από τον θύτη ή η ανησυχία για τις κοινωνικές αντιδράσεις, επίσης, μπορούν να αποτρέψουν τα θύματα από το να μιλήσουν. Επιπλέον, σε περιπτώσεις βίας στον εργασιακό χώρο, οι ανησυχίες για την επαγγελματική θέση των θυμάτων, όπως και οι αρνητικές συνέπειες στην καριέρα τους, μπορούν να εντείνουν την αίσθηση αβοηθησίας.
Παρά αυτά τα εμπόδια, είναι ζωτικής σημασίας να αναγνωριστεί από τα θύματα πως η αναζήτηση βοήθειας αποτελεί ένα βήμα προς την αποκατάσταση και την προστασία τους. Υπάρχουν διάφοροι φορείς και υπηρεσίες που προσφέρουν αυτή την υποστήριξη και καθοδήγηση, όπως γραμμές βοήθειας, κέντρα υποστήριξης θυμάτων και επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Αυτοί οι φορείς μπορούν να προσφέρουν ασφαλές καταφύγιο, καθοδήγηση και στρατηγικές για την αντιμετώπιση της βίας και την αποκατάσταση της προσωπικής ευημερίας.
Πολλές φορές, θύματα έμφυλης βίας θεωρούν πως η κοινωνία δεν προσφέρει κάποιο υποστηρικτικό περιβάλλον, όπου μπορούν να ζητήσουν βοήθεια χωρίς φόβο και αμφιβολία. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει αποδοχή και υποστήριξη, καθώς και εκπαίδευση της κοινότητας για την αναγνώριση και την κατανόηση των διαφόρων μορφών βίας. Στοιχεία τα οποία είναι κρίσιμα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση και πρόληψη της έμφυλης βίας.
«Αγνύθα»
Στο κοινωνικό μυθιστόρημα «Αγνύθα» παρουσιάζονται εις βάθος μορφές της έμφυλης βίας, όπως η γυναικεία κακοποίηση, η κακοποίηση στον εργασιακό χώρο και η παιδική κακοποίηση, ενώ δίνεται ιδιαίτερη σημασία στις μορφές αυτών. Η σωματική, η λεκτική και η συναισθηματική βία πρωταγωνιστούν, ενώ, μέσα από την ψυχοσύνθεση των ηρώων –θυτών και θυμάτων– παρουσιάζονται καταστάσεις εν μέσω των οποίων μπορεί να ασκηθεί βία, όπως και τρόποι αντιμετώπισης και σημασίας αναζήτησης βοήθειας.
Πρόκειται για μυθιστόρημα, το οποίο όμως κινείται στο πλαίσιο της σκληρής πραγματικότητας.
Ειρήνη Κουντουράκου, Συγγραφέας
