Τι κάνει ένα ιστορικό μυθιστόρημα να ξεχωρίζει από την απλή μυθοπλασία;
Κάθε φορά που ήθελα να ξεφύγω από τα καθημερινά μου προβλήματα, ξαναδιάβαζα την Οδύσσεια ή την Ιλιάδα. Διαβάζοντας και μελετώντας ανακάλυψα κάποια σημεία που χρειαζόταν να τα δει κανείς από διαφορετική οπτική γωνία.
Ερευνώντας λοιπόν, ανακάλυψα γεωγραφικά στοιχεία αλλά και ιστορικά, τα οποία με βοήθησαν να αναπλάσω ένα κόσμο του όγδοου αιώνα τον οποίο παρουσιάζω στο ιστορικό μυθιστόρημα μου “Ο Τελευταίος Οδυσσέας”.
Θα με αναρωτηθεί κανείς: Αφού είναι προϊόν μυθοπλασίας γιατί δεν το χαρακτηρίζω απλώς, μυθιστόρημα;
Η απάντηση μπορεί να δοθεί με μια πρόταση και η εξήγηση με πολλές. Έτσι σαν απάντηση λέω ότι, αφού πρωταγωνιστής είναι ο Όμηρος, που θεωρώ ότι ήταν υπαρκτό και ιστορικό πρόσωπο, το μυθιστόρημά μου πρέπει να χαρακτηριστεί ως ιστορικό μυθιστόρημα.
Για να εξηγηθώ καλύτερα θα φέρω ως παράδειγμα αυτό που κάνουν οι αρχαιολόγοι, οι οποίοι όταν ανακαλύπτουν στις ανασκαφές, σκόρπια θραύσματα από αγγεία, και αφού τα ταξινομήσουν ανάλογα, με το χρωματισμό, το υλικό, την παράσταση που εικονίζουν, τον τόπο που βρέθηκαν, συμπεραίνουν το σχήμα και τη μορφή του αγγείου από το οποίο προέρχονται. Ύστερα πλάθουν ένα γύψινο πρόπλασμα επάνω στο οποίο τοποθετούν, το κάθε κομμάτι στη θέση του, και δίνουν μορφή και υπόσταση στο αγγείο, που είναι γύψινο μεν άλλοτε με λιγότερα και άλλοτε με περισσότερα πραγματικά υλικά, αλλά δίνει την εικόνα της πραγματικής του μορφής.
Έτσι κι εγώ έπλασα ένα φανταστικό κόσμο σε αυτό το ιστορικό μυθιστόρημα, στον οποίο συμπεριέλαβα όλα εκείνα τα ψήγματα που ανακάλυψα μελετώντας τα ομηρικά έπη και τα οποία με βοήθησαν να πλάσω το πυρήνα της ιστορίας μου.
Θα αναφέρω μερικά παραδείγματα για να παρουσιάσω τον τρόπο σκέψης μου:
Μελετώντας την Ιλιάδα, διαπίστωσα ότι ο Οδυσσέας ήταν ένας από του πρωταγωνιστές του έπους αλλά δεν ήταν ο σημαντικότερος. Ο Όμηρος τον περιγράφει κοντύτερο ένα κεφάλι από τον Αγαμέμνονα, αλλά με ποιο φαρδύς ώμους.
Συμμετείχε στο συμβούλιο των εννέα γερόντων και ήταν ένας από τους εννέα ήρωες που προσφέρθηκαν να μονομαχήσουν με τον Έκτορα. Έδειξε όμως δειλία όταν δεν βοήθησε τον Νέστωρα στη μάχη που ήταν σε δύσκολη θέση. Στην επιθεώρηση του στρατεύματος ο Αγαμέμνονας τον επιπλήττει για την άσχημη εικόνα που παρουσιάζει το στράτευμά του. Όμως τον χρησιμοποιεί κάθε φορά που χρειάζεται κάποιον για κατασκοπεία ή διπλωματία.
Με λίγα λόγια, ο Οδυσσέας είναι ο μέσος Έλληνας με τα προτερήματα και τα ελαττώματα της φυλής μας. Από αυτά όμως, και άλλα, συμπέρανα ότι ο Όμηρος δεν είχε εξ αρχής υπόψιν του να γράψει την Οδύσσεια. Αν ήθελε να γράψει ένα έπος για την επιστροφή των Αχαιών από την Τροία υπήρχαν πολλοί άλλοι σπουδαιότεροι πρωταγωνιστές. Γιατί δεν έγραψε, ας πούμε, την επιστροφή του Μενελάου που διήρκεσε οκτώ χρόνια; Γιατί επέλεξε τον Οδυσσέα;
Ύστερα από πολύ σκέψη και έρευνα κατέληξα στο συμπέρασμα ότι ο Όμηρος επισκέφθηκε την Ιθάκη, όπου εκεί ανακάλυψε ότι είναι μακρινός απόγονος της οικογένειας του Οδυσσέα. Μάλλον έζησε στο αναπαλαιωμένο παλάτι. Άκουσε τους θρύλους που περιβάλλαν το όνομα του πρόγονου του, και θέλησε να γράψει το αθάνατο έπος, την Οδύσσεια. Έτσι εξηγείται και η εξάλειψη, ή η απόκρυψη, από την Ιλιάδα των γεγονότων με το Παλαμήδη. Για να καταλήξω σε αυτό το συμπέρασμα έλαβα υπόψιν μου και τίς γνώμες άλλων ερευνητών, που έλεγαν ότι ο Όμηρος ήταν ο γιος ή εγγονός του Οδυσσέα, διότι γνώριζε λεπτομερώς τα κατατόπια του παλατιού αλλά και τίς αφηγήσεις του ίδιου του Οδυσσέα.
Παρ ’όλο που από τις ανασκαφές αυτό επαληθεύεται, δεν μπορούσα να το παραδεχτώ συνολικά, διότι είναι αποδεδειγμένο, από τα στοιχεία που χρησιμοποιεί, ότι ο ποιητής έζησε την ύστερη γεωμετρική περίοδο, δηλαδή τον όγδοο αιώνα και όχι τον δωδέκατο. Ο κόμπος λύνεται και το κουβάρι ξετυλίγεται αν δεχτούμε ότι ο Όμηρος είχε πολύ μακρινό πρόγονο τον Οδυσσέα.
Για να μπορεί το ιστορικό μυθιστόρημα να φέρει επάξια τον τίτλο του Ιστορικού, έπρεπε να εξηγήσω και κάποια μυθικά στοιχεία που αναφέρονται στην Οδύσσεια και να τα παρουσιάσω ως αληθοφανή όπως τον Πολύφημο της Οδύσσειας, που παρουσιάζεται κακός ανθρωποφάγος, τέρας θεόρατο, ίσος με ένα μάτι.
Στο ιστορικό μυθιστόρημα μου τον παρουσιάζω, ιδιότροπο, εχθρικό και καχύποπτο, διότι τον είχαν λεηλατήσει πειρατές, και είχε κακοπάθει. Όταν όμως ένιωσε ότι δεν κινδυνεύει έδειξε την καλή του πλευρά, προς τους φιλοξενούμενούς του και τους παρακάλεσε να διαδίδουν ότι είναι κακό τέρας, για να αποθαρρύνονται οι πειρατές που θεωρούν εύκολη λεία τα κοπάδια του και τα τυριά του.
Επίσης με προβλημάτισε και η αναφορά στο μύθο του Μελέαγρου. Σε όλη την Ελλάδα κυκλοφορούσε η εκδοχή του μύθου, όπου η μητέρα του, Αλθαία, έσβησε και έκρυψε σε σεντούκι το δαυλό από τη φωτιά για να μην αποκαεί, διότι κρυφάκουσε τοις μοίρες που έλεγαν ότι θα ζήσει μέχρι να αποκαεί ο δαυλός που έκαιγε εκείνη την ώρα στην εστία. Όταν ο Μελέαγρος, στο κυνήγι του Καλυδώνιου κάπρου, επειδή ήθελε να πάρει το βραβείο η Αταλάντη, φιλονίκησε με τον αδερφό της μάνας του και τον σκότωσε, η μάνα του, πάνω στη στενοχώρια της, έριξε τον κρυμμένο δαυλό στη φωτιά. Έτσι ο Μελέαγρος πέθανε αφού κάηκε ολοσχερώς το ξύλο.
Ο Όμηρος όμως( ραψ.Ι.524-605) παρουσιάζει μια λίγο διαφορετική εκδοχή του μύθου. Οι Καλυδώνιοι και οι Κουρήτες μαλώνουν για το έπαθλο του κάπρου και έτσι ξεσπά πόλεμος μεταξύ τους. Οι Καλυδώνιοι νικούν με αρχηγό τον Μελέαγρο, ο οποίος σκοτώνει στην μάχη τον αδερφό της μάνας του. Αυτή οργίζεται και τον καταριέται να πεθάνει. Ο Μελέαγρος θυμώνει και αποσύρεται από τη μάχη. Οι Κουρήτες αναθαρρεύουν, νικούν και είναι έτοιμοι να κάψουν την πόλη και το παλάτι. Μάταια παρακαλούν όλοι τον Μελέαγρο να επανέλθει στη μάχη, ακόμα και η μητέρα του, που ανακάλεσε τις κατάρες της. Στο τέλος αυτός πείθεται από την σύζυγό του, βγαίνει στη μάχη και σώζει την πόλη του. Αλλά η κατάρα δεν ήταν αναστρέψιμη και έτσι πεθαίνει στη μάχη. Αυτή η παραλλαγή του μύθου, στην Ιλιάδα, με έκανε να πιστεύω ότι ο Όμηρος είχε επισκεφθεί την Αιτωλία, όπου και άκουσε τον μύθο, και τον συσχέτισε με τον θυμό του Αχιλλέα. Ίσως να του έδωσε και την έμπνευση, για το θέμα της Ιλιάδας.
Με αυτά τα λίγα, και πολλά άλλα, που θα ήταν κουραστικό να αναφέρω, ύστερα από πολλή σκέψη, έφτιαξα το πρόπλασμα του μύθου μου. Αν και πρόκειται για προϊόν μυθοπλασίας η εκτενής μελέτη με οδήγησε στο να γράψω γεγονότα τα οποία θα μπορούσαν να έχουν γίνει έτσι και δικαίως το μυθιστόρημά μου “Ο Τελευταίος Οδυσσέας”, χαρακτηρίζεται ως ιστορικό μυθιστόρημα.
Από τον συγγραφέα του βιβλίου Ευάγγελο Σκόρδο
