«Ένα βιβλίο φαντασίας μπορεί να κινείται σε ποικίλες θεματικές, αλλά ο χαρακτήρας του είναι πάνω από όλα κοινωνικός.»

Γράφει ο συγγραφέας του βιβλίου «Ο Στοιχειωτής», Δημήτρης Δελαρούδης

Τι είναι η «μυθοπλασία φυγής»;

Πολλές φορές έρχομαι αντιμέτωπος με την ερώτηση: «τι ακριβώς είναι η λογοτεχνία φαντασίας;». Η απάντηση που μπορεί να δοθεί είναι είτε εξαιρετικά σύντομη είτε υπερβολικά μακροσκελής, ανάλογα με το επίπεδο κατανόησης αυτού που θέτει την ερώτηση. Θα μπορούσα με δύο λέξεις να απαντήσω «μυθοπλασία φυγής», αν δεν διακινδύνευα να παρεξηγηθώ ή να υποστώ την επόμενη ερώτηση, δηλαδή «τι είναι η μυθοπλασία φυγής;».

Η φυγή, στην προκειμένη περίπτωση, αφορά την απόδραση από την κοινότυπη και ανιαρή καθημερινότητα μέσω της λογοτεχνίας. Την ανάγνωση ενός κειμένου, δηλαδή, που είτε μας μεταφέρει σε ένα ανύπαρκτο κόσμο, όπως για παράδειγμα αυτόν της Μέσης Γης ή εκείνον του Πολέμου των Άστρων, είτε σε μια πιθανή εκδοχή της δικής μας πραγματικότητας και δύναται να διαδραματίζεται στο παρόν, το παρελθόν ή το μέλλον. Εδώ αναφέρομαι στη λογοτεχνία αγωνίας, τρόμου, μυστηρίου (αστυνομική), επιστημονικής φαντασίας ή βασισμένης σε ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα. Με την έννοια αυτή, κάθε είδος μυθοπλασίας, ακόμα κι εκείνης, της ρομαντικής ή ακραιφνώς κοινωνικής, αποτελεί φυγή.

Σύμφωνα με την προσωπική μου άποψη, όλα τα κείμενα, εξαιρουμένων των δοκιμίων, μονογραφιών, λαογραφικών καταγραφών, μανιφέστων και λοιπών συγγραμμάτων επιστημονικού ή ερευνητικού χαρακτήρα, αποτελούν, προϊόντα μυθοπλασίας, δηλαδή φαντασίας, σε πείσμα όλων εκείνων που θεωρούν τη φανταστική λογοτεχνία ως κάτι ξένο, μη ανθρώπινο, ακαταλαβίστικο, παράλογο, δυσνόητο ή χωρίς λόγο ύπαρξης.

Η φαντασία ως κοινωνική μικρογραφία

Στην πραγματικότητα, η φανταστική λογοτεχνία (όπως και κάθε άλλο λογοτεχνικό είδος) αποτελεί μια λεπτομερέστατη μικρογραφία της εκάστοτε κοινωνίας, στο πλαίσιο της οποίας έχει αναπτυχθεί. Πέρα από μερικές λαμπρές και πρωτότυπες περιπτώσεις ιδιοφυών κειμένων, το υπόλοιπο 99,9% των μυθοπλαστικών συγγραμμάτων, δομείται από ανθρώπινους χαρακτήρες που αλληλεπιδρούν με κάθε δυνατό τρόπο: ερωτεύονται, αγαπούν, μισούν, ζηλεύουν, πολεμούν, φλυαρούν, φιλοσοφούν, παραφέρονται, εργάζονται, παρανομούν, προσβάλλουν, φέρονται με στοργή ή ορμώμενοι από οποιοδήποτε άλλο συναίσθημα, αντικατοπτρίζοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο κάθε πτυχή του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου. Με λίγα λόγια, ο κοινωνικός χαρακτήρας οποιουδήποτε λογοτεχνικού κειμένου, συμπεριλαμβανομένου ολόκληρου του φάσματος της φανταστικής λογοτεχνίας, είναι αναπόφευκτος.

Εμπνεόμενος από την τάση φυγής που χαρακτηρίζει τον κάθε αναγνώστη, επέλεξα δύο κεντρικά θέματα για το βιβλίο φαντασίας μου με τον τίτλο «Ο Στοιχειωτής: Απόδραση από τον ζόφο των πόλεων».

Τα δύο κύρια μέρη στο βιβλίο φαντασίας «Ο Στοιχειωτής»

Το πρώτο θέμα είναι η Πόλη, που αποτελεί το λίκνο ή την τελειότερη εκδήλωση και εκπροσώπηση της κοινωνικής μας φύσης. Το δεύτερο είναι η Απόδραση, όπως είναι εμφανές και από τον υπότιτλο του βιβλίου. Αναφέρομαι στην απόδραση με την ευρύτερη σημασία, υπονοώντας κατά κύριο λόγο την δραπέτευση από τον ίδιο μας τον εαυτό, που πλάθει χίμαιρες και αυταπάτες σε ότι αφορά τη θέση μας στο κοινωνικό σύνολο. Δραπέτευση από την επιβαλλόμενη ψυχολογία των κατόχων κάθε είδους εξουσίας. Απόδραση από τις ασφυκτικά γεμάτες μεγαλουπόλεις που έχουν καταντήσει εχθρικές και επικίνδυνες προς τον άνθρωπο, καθώς αποτελούν ένα περιβάλλον αφύσικό και τεχνητό, που επιβάλει στους αστούς να επιβιώνουν σε συνθήκες ανοίκειες για την ανθρώπινη φύση και τον ανθρώπινο γενετικό κώδικα εν γένει.

Μπορεί οι πόλεις να αποτελούσαν στην αρχαιότητα –και να παραμένουν– τόποι ασφαλείς ως προς την επιβίωση λόγω των παροχών τους, αλλά δεν παύουν να αποτελούν ταυτόχρονα λίθινα δόκανα. Είναι γεμάτες με τρόφιμα, πόσιμο νερό, ιατρική περίθαλψη και ψυχαγωγία, αλλά την ίδια στιγμή, παράγουν όλο και περισσότερο φόβο, οργή, θλίψη και παραίτηση στην ψυχοσύνθεση του αστού.

Θεωρώ ότι το βιβλίο μου ανήκει σε μια νεομπίτ φιλοσοφία, όπου οι χαρακτήρες, σε αντίθεση με την αμερικάνικη μπιτ γενιά του ’50, δεν εκφράζουν την αποξένωσή τους από τη συμβατική κοινωνία και την άρνηση συμμετοχής σ’ αυτήν, λόγω της διαμαρτυρίας τους προς τον λογοτεχνικό φορμαλισμό, τον καπιταλισμό και τον υλισμό, αλλά αντίθετα, εκφράζουν την τάση της απόδρασης από την πόλη, η οποία ενσαρκώνει σε μείζονα βαθμό όλα τα παραπάνω. Στην πραγματικότητα, η πόλη στο μυθιστόρημά μου, δεν καταρρέει λόγω κάποιου παραφυσικού παράγοντα, όπως φαίνεται εκ πρώτης όψεως, αλλά λόγω της σύμφυτης σαθρότητάς της και της αναπόφευκτης παρακμής αξιών και ηθών που, όχι μόνο έχουν εγκλωβιστεί στα δίχτυα τις μικροπρέπειας και του υλισμού, αλλά έχουν επαυξηθεί από την οικονομική κρίση και το ψυχικό τέλμα που δημιουργεί η καταχρηστική χρήση των κοινωνικών δικτύων.

Η έμπνευση πίσω από το βιβλίο

Η ιδέα του «Στοιχειωτή» γεννήθηκε το 2016, όταν ξεκίνησα να γράψω μια παλιότερη ιδέα που είχα κρατημένη στο συρτάρι μου, σχετικά με μια νοητική πόλη στην οποία υπήρχε πρόσβαση μόνο μέσω των ονείρων. Άλλες πηγές έμπνευσης αποτέλεσαν η καταπιεστική και αγχωτική καθημερινότητα της Θεσσαλονίκης όπου ζω, η έννοια της «Μεγαπολεομαντείας» και των «παραδιανοητικών οντοτήτων» που αναφέρει ο Φριτς Λάιμπερ στο βιβλίο του «Η Κυρά του Σκοταδιού», η απεριόριστη αγάπη μου για τα γραπτά του Κλαρκ Άστον Σμιθ και τις χιλιάδες επιστολές του Χ.Φ. Λάβκραφτ, αλλά και τα σύγχρονα γκράφιτι, που συμβαδίζουν αισθητικά και σημειολογικά με τη γεμάτη ζόφο εποχή μας.

Πάντα ήθελα να γράψω κάτι για τα γκράφιτι, τα οποία άρχισαν να μου εξάπτουν το ενδιαφέρον και τη φαντασία από τα μέσα της δεκαετίας του ’90, όταν οι Έλληνες γκραφιτάδες υιοθετούσαν για πρώτη φορά αμερικάνικες και ευρωπαϊκές τεχνικές ταγκ (υπογραφής) που είχαν ως αποτέλεσμα τις ακατανόητες για τους αμύητους επιγραφές και υπογραφές. Ξαφνικά, τα απλοϊκά ΤΡΕΛΟΣ-4, ΧΟΥΛΚ-7 και ΤΖΟ-21 μεταμορφώθηκαν σε κάτι το κωδικοποιημένο και σχεδόν απόκρυφο. Έτσι, αποφάσισα ότι η Άρτεμη –μια από τις δύο κεντρικές ηρωίδες– θα ήταν κυνηγός γκράφιτι.

Έπρεπε όμως να φανώ πειστικός στα γραφόμενά μου και υποχρεωτικά έκανα ό,τι ακριβώς την έβαλα να κάνει κι εκείνη στο βιβλίο. Άρχισα να περιηγούμαι δηλαδή τις νύχτες στα στενά της Θεσσαλονίκης, επιλέγοντας κάθε φορά άγνωστες περιοχές, έχοντας ως κίνητρο να φωτογραφίσω με το κινητό ό,τι μου φαινόταν αρκετά παράξενο.

Η ταύτιση σε προσωπικό επίπεδο

Συν τοις άλλοις, θεωρώ πως ήμουν κι εγώ ένα είδος άτυπου μεγαπολεομάντη από την εφηβεία μου. Όταν περιπλανιόμουν άσκοπα σε διαφορετικές περιοχές μιας πόλης και διέσχιζα συγκεκριμένα σημεία και δρόμους, διαισθανόμουν παράξενα πράγματα, που δεν μπορούσα να περιγράψω με σαφήνεια. Επρόκειτο για μυστηριώδη, γοητευτικά και άκρως ποιητικά συναισθήματα για τα οποία καιγόμουν να εκφραστώ. Ο «Στοιχειωτής» αποτέλεσε τη λύτρωση και την εκτόνωση όλων αυτών των ιδεών που μετέφερα μέσα μου για δεκαετίες.

Η συγγραφή για το βιβλίο φαντασίας που ονομάστηκε «Στοιχειωτής» άρχισε τον Μάρτιο του 2018 και τελείωσε τον Δεκέμβριο 2020. Αυτό που με δυσκόλεψε περισσότερο ήταν η πλοκή, που αποτελείται από δύο παράλληλες ιστορίες –δύο νοηματικές πλεξίδες– που οι χαρακτήρες της μίας δεν συναντούν ποτέ τους αντίστοιχους χαρακτήρες της άλλης. Η ιδιομορφία αυτή με οδήγησε σε ένα αδιέξοδο αρκετών μηνών, αλλά η αποτελμάτωση επήλθε γράφοντας ξεχωριστά κομμάτια της πλοκής.

Κλείνοντας, πιστεύω ότι οι αναγνώστες θα δεθούν με κάποιους από τους χαρακτήρες, που δεν είναι παρά καθημερινοί, νέοι άνθρωποι με όλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ελληνική κοινωνία μετά την κρίση. Επίσης, είμαι σίγουρος ότι θα αγαπήσουν τον γρίφο των μυστηριωδών σχημάτων που στήνεται σε ολόκληρη τη Θεσσαλονίκη και την επιστολογραφία. Είμαι σίγουρος όμως ότι η επίγευση που θα μείνει στον αναγνωστικό ουρανίσκο θα είναι η ανιδιοτελής αγάπη, ο έρωτας και η απόδραση.

Ψάχνεις το ιδανικό βιβλίο φαντασίας; Μόλις το βρήκες εδώ