Γκούσταβ Μέιρινκ: Ένας ταξιδιώτης του υπερφυσικού και της φαντασίας

Δύο βιβλία ενός από τους σημαντικότερους συγγραφείς για τη φανταστική λογοτεχνία του προηγούμενου αιώνα, Γκούσταβ Μέιρινκ, κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Πηγή σε μετάφραση Αντώνη Κελεσίδη. “Η νύχτα των μαγισσών”(Walpurgisnacht) εκδίδεται για πρώτη φορά σε ελληνική μετάφραση, ενώ το “Γκόλεμ” (Der Golem) κυκλοφορεί σε νέα μετάφραση.

Ο Γκούσταβ Μέιρινκ γεννήθηκε ως Γκούσταβ Μέγιερ, στις 19 Ιανουαρίου 1868 στη Βιέννη και ήταν νόθος γιός ενός πολιτικού της Βυρτεμβέργης και μιας Γερμανίδας ηθοποιού. Μεγάλωσε πρακτικά με τη μητέρα του σε πόλεις της Κεντρικής Ευρώπης και κυρίως στο Μόναχο και στην Πράγα. Εργάστηκε αρχικά ως τραπεζίτης (1889-1902), όμως μετά από τη χρεοκοπία της τράπεζάς του, και μια σύντομη φυλάκιση, στράφηκε στη μετάφραση ώστε να μπορέσει να βιοποριστεί. Παράλληλα άρχισε να γράφει ο ίδιος νουβέλες και μυθιστορήματα.

Αποτελεί έναν από τους πρώτους γερμανόφωνους συγγραφείς που ασχολήθηκαν με τη φανταστική λογοτεχνία. Παντρεύτηκε δύο φορές και από τον δεύτερό του γάμο απέκτησε δύο παιδιά, μία κόρη και έναν γιο. Το πιο διάσημο από τα έργα του παραμένει μέχρι σήμερα «Το Γκόλεμ», ένα έργο που εκδόθηκε το 1915.

Για να μπορέσει κανείς να κατανοήσει το έργο του Μέιρινκ, πρέπει να έρθει σε επαφή με την πιο εσωτερική πλευρά του χαρακτήρα του. Ένα περιστατικό, το οποίο ορισμένοι αμφισβητούν είναι το εξής: Όταν ήταν 24 ετών, εργαζόμενος ακόμη ως τραπεζίτης έπαθε νευρικό κλονισμό και ετοιμαζόταν να τερματίσει τη ζωή του. Βρισκόταν στο σπίτι και ζύγιζε την κατάσταση κρατώντας ένα περίστροφο στο χέρι του, όταν ξαφνικά κάτω από την πόρτα του, κάποιος άγνωστος έσπρωξε ένα μικρό βιβλίο. Ο Μέιρινκ άφησε το όπλο, σηκώθηκε και πήρε το αλλόκοτο “δώρο” στα χέρια του. Ο τίτλος του βιβλίου ήταν «Η Μετά Θάνατον Ζωή» και αποτέλεσε το έναυσμα της ενασχόλησής του με το υπερφυσικό.

Δεν γνωρίζουμε αν η ιστορία είναι αληθινή ή αν πράγματι τη δημιούργησε ο ίδιος ο Μέιρινκ ώστε να ενισχύσει τους διάφορους θρύλους που κυκλοφόρησαν γύρω από το πρόσωπό του αργότερα. Ο ίδιος υποστήριξε ότι ο άγνωστος που τον “έσωσε” δεν βρέθηκε τυχαία έξω από την πόρτα του, ούτε άφησε ένα βιβλίο τέτοιου περιεχομένου εξίσου τυχαία. Αντιθέτως, βρέθηκε εκεί διότι απαντούσε σε ένα κάλεσμα πόνου και απόγνωσης του ίδιου του Μέιρινκ. Αλήθεια ή μύθος, η γνώση του γεγονότος θα βοηθήσει τον αναγνώστη να δει με διαφορετικά μάτια τα κείμενα του.

Για την υπόλοιπη ζωή του ο Μέιρινκ μελετούσε έργα και πρακτικές που ξεπερνούσαν την καθημερινή ρουτίνα και κοινοτυπία του μέσου ανθρώπου. Έκανε γιόγκα, μετέφρασε έργα όπως η αιγυπτιακή Βίβλος των Νεκρών, μελέτησε την Καμπάλα και έργα πλήθους αλχημιστών ενώ συνδέθηκε με Τάγματα, Οργανώσεις, Αδελφότητες και λοιπές ομάδες που στόχο είχαν (ή έχουν) την απόκτηση γνώσης. Γνώση η οποία δεν περιορίζεται από τους κανόνες του φυσικού κόσμου, αλλά βρίσκεται πέρα από το πέπλο, το οποίο σαν άλλος προσκυνητής του χαρακτικού του Φλαμαριόν, ο Μέιρινκ επιχείρησε να διαπεράσει.

Η επαφή αυτή με τον αποκρυφισμό είναι διάχυτη σε κάθε κεφάλαιο των έργων του. Οι χαρακτήρες του Μέιρινκ βρίσκονται στον κόσμο μας, πατούν τους δρόμους που πατάμε κι εμείς σήμερα, πολλές φορές βιώνουν γεγονότα που εξάπτουν το ενδιαφέρον κάποιου ιστοριόφιλου και συμπεριφέρονται αρκετά όμοια με εμάς. Ξεπερνούν πολλές φορές τα όρια των συνηθισμένων χαρακτήρων που πρωταγωνιστούν στη φανταστική λογοτεχνία. Όμως, υπάρχει και κάτι παραπάνω. Κάτι το οποίο δεν μπορούν να αγγίξουν, αλλά πέρα από κάθε αμφιβολία αισθάνονται είτε μέσα τους είτε γύρω τους. Κάτι που ξεπερνά τα όρια του συνηθισμένου και αγγίζει τη σφαίρα του αλλόκοτου.

Η Πράγα του Γκόλεμ (Der Golem) για παράδειγμα, καθώς ο αναγνώστης περιπλανιέται σε αυτή διαβάζοντας την ιστορία του, είναι μια πόλη της οποίας οι κάτοικοι είναι αιχμάλωτοι ενός παλιού θρύλου που αφορά έναν πήλινο φύλακά της. Αυτός ο θρύλος δεν ζει μόνο στο μυαλό των Εβραίων κατοίκων της Πράγας, αλλά κρύβεται στις σκοτεινιές γωνιές της πόλης, στα κόκκινα μαλλιά της Ροζίνας, στα άχυρα της φυλακής και στις κάρτες Ταρώ που βρίσκει ο πρωταγωνιστής.

Ακόμη και στη Νύχτα των Μαγισσών, όπου ο κόσμος βιώνει τον 1^ο Π.Π. με την αριστοκρατία να αρνείται να αντιληφθεί ότι έχει εξαντλήσει τη χρησιμότητά της, η Πράγα ανασαίνει στους ρυθμούς της Βαλπουργιανής Νύχτας, της πανάρχαιας τελετής μαγισσών. Οι ευγενείς παίζουν χαρτιά, η νεαρή αριστοκράτισσα Πολυξένη αναζητά αφορμές να συναντήσει τον αγαπημένο της και ο γιατρός της αυτοκρατορικής αυλής απολαμβάνει τη σύνταξή του. Ανάμεσα σε αυτούς και στους υπόλοιπους χαρακτήρες περιπλανιέται ο Ζρτσάντλο (καθρέφτης στα τσέχικα), μία φιγούρα από ένα όχι και τόσο κατανοητό ή απτό παρελθόν που ταράσσει στην κυριολεξία την ύπαρξη της πόλης.

Οι παραπάνω περιγραφές αποτελούν επιφανειακά μόνο παραδείγματα του κόσμου που μπορεί να γνωρίσει κανείς μελετώντας τη φανταστική λογοτεχνία του Μέιρινκ. Ο κόσμος δεν αποτελείται μόνο από αυτά που βλέπουμε, ασχέτως αν είμαστε διατεθειμένοι να το αποδεχτούμε ή όχι. Ούτως ή άλλως, οι ήρωες των ιστοριών του δεν δρουν επειδή αντιλαμβάνονται ενεργά ότι κινούνται σε έναν τέτοιο κόσμο, αλλά ο αναγνώστης, μπορεί να το καταλάβει χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία.

Το αποκορύφωμα της αποκρυφιστικής αναζήτησης του Μέιρινκ μπορεί να θεωρηθεί το τελευταίο του έργο Der Engel vom westlichen Fenster. Το βιβλίο αυτό (που θα κυκλοφορήσει σύντομα από τις Εκδόσεις Πηγή με τίτλο “Ο Άγγελος του Δυτικού Παραθύρου”) αποτελεί ίσως το πολυπλοκότερο του έργο, αλλά ίσως και τη μεγαλύτερη πνευματική αναζήτηση που μπορεί να προσφέρει το έργο του Μέιρινκ. Το παρόν αναμειγνύεται με το παρελθόν έτσι που ο πρωταγωνιστής αρχίζει να νιώθει ότι βιώνει τη ζωή ενός προγόνου του, ο οποίος πέθανε πριν από περίπου 3 αιώνες ενώ παράλληλα μπλέκει σε μία αλχημιστική αναζήτηση από την οποία δεν είναι σίγουρο ότι θα βγει ζωντανός.

Το ότι ο κάθε άνθρωπος κουβαλά μέσα του κάτι από τους προγόνους του δεν είναι κάτι ακραίο. Εξάλλου ο γενετικός μας κώδικας αποτελεί προϊόν της ένωσης των γονιών μας και ο δικός τους των δικών τους και ούτω καθεξής. Ο Μέιρινκ δεν περιορίζεται όμως στο καθαρά βιολογικό και απτό κομμάτι της ύπαρξης, αλλά επιχειρεί και εδώ, ίσως περισσότερο από ποτέ, να σκίσει το πέπλο προς το υπερφυσικό και το άγνωστο. Τέτοια στοιχεία είναι που τον θέτουν στα ψηλότερα βάθρα των συγγραφέων που γράφουν φανταστική λογοτεχνία.

Τα έργα του Μέιρινκ αποτελούν σταθμό τόσο για τη γερμανική λογοτεχνία όσο και για τη φανταστική, αλλόκοτη λογοτεχνία (weird fiction). Η πνευματική αναζήτηση που πραγματοποίησε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, μέχρι και τον θάνατό του το 1932, αντικατοπτρίζεται σε κάθε σελίδα του έργου του και προσκαλεί τον αναγνώστη να την επιχειρήσει και εκείνος, αρκεί να αφήσει τη συνείδησή του ελεύθερη.

Mπορείτε να ανακαλύψετε κι εσείς τον υπερφυσικό ρεαλισμό του Γκούσταβ Μέιρινκ και να χαθείτε στη γοητεία του μυστικισμού και της παράδοσης, αγοράζοντας τα βιβλία φανταστικής λογοτεχνίας “Γκόλεμ” και “Η νύχτα των μαγισσών” από τις εκδόσεις Πηγή.