Μπορεί η ποίηση να ανθίζει ακόμα στην ελληνική λογοτεχνία;
Για την έκδοση της ποιητικής συλλογής του με τίτλο «Διατελώ» και για πολλά ακόμη θέματα ρωτήσαμε τον συγγραφέα Νίκο Φραντζή.
Τι σημαίνει για σένα η ποίηση;
Προσωπικά, την Ποίηση την βιώνω ως μία εσωτερική ανάγκη. Ως μία ενέργεια στην οποία είναι αδύνατον να αντισταθεί κανείς και η οποία αποτελεί κινητήριο μοχλό και αφορμή για εσωτερική εξερεύνηση και ανακάλυψη. Κατά κάποιον τρόπο, η Ποίηση λειτουργεί ως ένας τρόπος διαχείρισης και γνώσης του συναισθήματος, μέσω της απεικόνισής του με λέξεις. Είναι δηλαδή μια ζωγραφική ή φωτογραφική σχεδόν αναπαράσταση στιγμών και γεγονότων του χαοτικού σύμπαντος της ψυχής. Έτσι έφτασα και στην έκδοση της ποιητικής μου συλλογής με τίτλο «Διατελώ».
Σήμερα όμως, ποια νομίζεις είναι η σχέση του ‘Ελληνα με την Ποίηση;
Πράγματι, η ελληνικότητα, σε όλα της τα στάδια και με όλες της τις ιστορικές μεταμορφώσεις, εκφράστηκε πολύ συχνά με τρόπο ποιητικό. Έτσι δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι η Ποίηση είναι συνυφασμένη με την πολιτιστική ιστορία αυτού που ονομάζουμε ελληνισμός. Ο Όμηρος αποτελεί το πρώτο γραπτό παράδειγμα ελληνικής ποίησης, ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πολλά ακόμη είδη ποίησης πρωτοαναπτύχθηκαν στην αρχαία Ελλάδα. Από τον προσωπικό, λυρικό και βαθιά συναισθηματικό ποιητικό λόγο της Σαπφούς, μέχρι και τις μεγάλες τραγωδίες και κωμωδίες – μερικά από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα της αρχαίας γραμματείας ήταν έργα ποιητικά, που επηρέασαν και εξακολουθούν να επηρεάζουν βαθύτατα τον παγκόσμιο πολιτισμό.
Αλλά και στο σήμερα, η έκδοση μιας ποιητικής συλλογής χαίρει μεγάλης εκτίμησης. Εκτός από τα βραβεία Νόμπελ του Γ. Σεφέρη και του Ο. Ελύτη, ο Γ. Ρίτσος και ο Κ. Βάρναλης τιμήθηκαν επίσης με το βραβείο Λένιν, ενώ πέρα από τις βραβεύσεις, αναμφίβολα ο Κ.Π. Καβάφης αποτελεί μία από τις πιο αναγνωρίσιμες παγκοσμίως μορφές της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, διαπιστώνει κανείς ότι η επαφή του ελληνικού κοινού με την ποίηση έχει φθίνει. Ή τουλάχιστον η επαφή με την λογοτεχνική της μορφή, καθώς η μελοποιημένη εκδοχή της ποίησης, αυτό που ονομάζουμε τραγούδι δηλαδή, είναι πάντα δημοφιλής.
Νομίζω ότι το κοινό έχει απομακρυνθεί από την ποίηση για πολλούς λόγους, ο κυριότερος από τους οποίους έχει να κάνει με την συστηματική κακοποίηση που έχει υποστεί η τέχνη αυτή, κυρίως από τον τρόπο που μας πρωτοπαρουσιάζεται μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος, αλλά και εν μέρει -αν και όχι πάντοτε ούτε και με τρόπο απόλυτο- ίσως επειδή έχει εγκλωβιστεί σε στόχους που κατά τη γνώμη μου δεν έχουν καμία σχέση με το αληθινό της αντικείμενο, που είναι η πρόκληση συγκίνησης και η ανάδειξη οικουμενικών ανθρώπινων συναισθημάτων.
Ο ποιητής, όπως και ο κάθε καλλιτέχνης, οφείλει να είναι εκείνος που πηγαίνει εκεί που χρειάζεται, προκειμένου να ανασύρει και να μεταφέρει στο κοινό εικόνες που προκαλούν. Και η πρόκληση εδώ εννοείται ως εσωτερική αναταραχή, ως παραγωγή ή παρακίνηση αισθημάτων. Από το έργο του θα εξαχθούν πολλά διαφορετικά συμπεράσματα -και έτσι πρέπει- τα οποία ωστόσο θα καταλήγουν σε έναν κοινό παρονομαστή, μια κοινή αλήθεια και γνώση. Αυτό λοιπόν το κοινό σημείο επαφής, είναι αυτό που κάποιος θα ονομάσει «οικουμενική αξία της τέχνης» και φυσικά έχει τη δυνατότητα να πηγαίνει την κοινωνία μπροστά, όπως και κάθε άλλη ανακάλυψη μιας οποιασδήποτε άλλης Αλήθειας. Με βάση λοιπόν όλα τα παραπάνω, ο ποιητής και η ποιήτρια έχουν έναν ρόλο πολύ δύσκολο και πολύ απαιτητικό.
Κάθε δημιουργός που εστιάζει στον αληθινό στόχο της ποίησης και όχι στην τακτική ή την στρατηγική της χρήση, οφείλει ο ίδιος να κάνει πολλές και συχνά δύσκολες θυσίες σε προσωπικό επίπεδο, για να μπορεί να τον επιτελέσει σωστά. Και βέβαια μετά αποτελεί και δικό του στοίχημα να πείσει το δικαιολογημένα δύσπιστο σήμερα αναγνωστικό κοινό ότι αυτό που έχει δημιουργήσει είναι κάτι που τους αφορά.
Μίλησε μας λίγο για το δικό σου ποιητικό έργο, και συγκεκριμένα για την έκδοση της ποιητικής συλλογής σου. Ποιο είναι το κεντρικό της θέμα; Τι θέλεις να επικοινωνήσεις στους αναγνώστες σου;
Τα ποιήματα που έχουν συμπεριληφθεί στη συλλογή «διατελώ», περιστρέφονται γύρω από έναν συγκεκριμένο προβληματισμό που αφορά την πολλαπλότητα της ανθρώπινης συνείδησης. Με απλά λόγια, είναι ποιήματα που καταδεικνύουν μέσα από τη δική μου γραφή τις μάχες που λαμβάνουν χώρα στην ψυχή ενός ατόμου, προκειμένου τελικά να αναδειχθεί ή όχι αυτό που πολλοί φιλόσοφοι και λογοτέχνες έχουν αποκαλέσει «αληθινός εαυτός». Ως ποιητής δεν μπορώ να δώσω απαντήσεις, έτσι δεν μπορώ να ορίσω τον «αληθινό εαυτό», ούτε να πω αν αυτή η έννοια είναι εν τέλει υπαρκτή ή πλαστή.
Αυτό που επιχειρώ να κάνω ωστόσο είναι να διερευνήσω και κατόπιν να απεικονίσω τα πηγαία συναισθήματα και από εκεί κι έπειτα η πρόσκληση είναι ανοιχτή στον κάθε αναγνώστη και την κάθε αναγνώστρια ξεχωριστά να συνεχίσουν -αν θέλουν- την συζήτηση αυτή ή τον προβληματισμό της εσωτερικά.
Εδώ, όπως αναφέρθηκε και πριν, ο στόχος είναι η πρόκληση παραγωγής ή παρακίνησης αισθημάτων μέσω της τέχνης η οποία όμως εστιάζει γύρω από μία συγκεκριμένη θεματική, αυτή της Ταυτότητας του ατόμου, του Εαυτού ως έννοια δύσκολη και περίπλοκη, που εμφανίζεται άλλοτε ως πολεμικό πεδίο και άλλοτε ως χώρος εσωτερικής ειρήνης και υπερηφάνειας, που πάντοτε ωστόσο παρουσιάζεται με εγγενείς περιορισμούς, παρά το δεδομένα μεγάλο εύρος του εσωτερικού μας κόσμου.
Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σου σύγχρονοι Έλληνες ποιητές, και γιατί;
Συνήθως εστιάζω σε μεμονωμένα ποιήματα που με κερδίζουν ως αυτούσιες οντότητες και έτσι έχω αγαπήσει έργα διάφορων δημιουργών, όπως για παράδειγμα του Βύρωνα Λεοντάρη. Αλλά από τους μείζονες ποιητές, αγαπώ την ποίηση του Καβάφη και του Ρίτσου για διαφορετικούς λόγους. Γενικά, αυτό που θα με κερδίσει σε ένα ποίημα είναι η τόλμη να εκτεθεί η Αλήθεια του δημιουργού του. Η αναγνώριση της ευθραυστότητας του καλλιτέχνη, ως τόσο ένα προσωπικό βίωμα, αλλά και ως μια πανανθρώπινη πραγματικότητα. Η απελπισία και η μοναξιά του συναισθήματος, τόσο του ποιητή, όσο και εκείνων που θα τον εμπνεύσουν, τα οποία βρίσκουν διέξοδο μέσω της Τέχνης, αποτελούν για εμένα λόγους να ξεχωρίσω κάποιο ποίημα και κατ’ επέκταση τον δημιουργό του.
Ποιο πιστεύεις πως είναι το μέλλον στην έκδοση μιας ποιητικής συλλογής στην Ελλάδα;
Όσο υπάρχει άνθρωπος, θα υπάρχει και ποίηση. Συνεπώς και στην Ελλάδα το είδος δεν θα χαθεί, απλώς ζούμε στην εποχή της εικόνας και έτσι η λογοτεχνία συνολικά ως τρόπος αναψυχής έχει παραμεριστεί και ίσως να μην αλλάξουν και πολλά, τουλάχιστον όχι άμεσα, εκτός αν εμείς οι δημιουργοί καταφέρνουμε διαρκώς να φέρνουμε ενώπιον του κοινού προτάσεις που θα το «κεντρίσουν» να επιστρέφει στη λογοτεχνική ανάγνωση. Σε σχέση με το κλίμα της Βρετανίας, θα έλεγα ότι κι εδώ, όπως παντού, κάθε λογοτεχνικό είδος έχει το κοινό του, έτσι και η ποίηση. Δεν θα έλεγα όμως ότι ο μέσος Βρετανός διαβάζει ποίηση. Μπορεί οι περισσότεροι να μην γνωρίζουν τους Έλληνες ποιητές, αλλά ίσως να τύχει να γνωρίσεις κάποιον που κάποτε έτυχε να διαβάσει την Ιθάκη, χωρίς απαραίτητα να θυμάται το όνομα του δημιουργού της, που σημαίνει ότι κάποια ελληνικά ποιήματα έχουν αναπτύξει μια δική τους, αυθύπαρκτη δυναμική στο εξωτερικό.
