H Χριστίνα Αντωνιάδου μιλάει για τη ζωή της στη Νότια Αφρική με αφορμή το βιβλίο της «Η Jacaranda ανθίζει πάντα την Άνοιξη, δηλαδή τον Οκτώβριο» (εκδόσεις Πηγή)
Ένας ηλικιωμένος Έλληνας μου είπε μια φράση που χαράχτηκε βαθιά μέσα μου: «Η Νότια Αφρική είναι μία χώρα ευλογημένη. Σκουπόξυλο βάζεις στο χώμα, ρίζες βγάζει. Σπουδαίο πράγμα οι ρίζες!»
Πριν λίγους μήνες χάζευα φωτογραφίες από τη Ρουάντα στο προφίλ της Κέλλυς Ηρακλή στο Instagram. Αφού μιλήσαμε για τη ζωή εκεί, αναρωτιόμουν πώς μπορεί να είναι η ζωή και σε άλλες χώρες της Αφρικής, πρόκειται άλλωστε για μια μεγάλη ήπειρο με υπέροχα μέρη και κουλτούρες τελείως διαφορετικές από τη δική μας. Κάπως έτσι προέκυψε και η γνωριμία μου με την Χριστίνα Αντωνιάδου, μια ελληνίδα που έχει ταξιδέψει, και κυρίως ζήσει, σε πολλές χώρες –ανάμεσά τους και η Νότια Αφρική!
Η Χριστίνα γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Γερμανία, σπούδασε Γερμανική Φιλολογία και εργάστηκε για αρκετά χρόνια στο Goethe-Institut της Θεσσαλονίκης. Τα ταξίδια ήταν πάντα μέρος της ζωής της, για επαγγελματικούς αλλά και ψυχαγωγικούς λόγους. Έχει ταξιδέψει σε περίπου 60 χώρες, έχει ζήσει στη Γερμανία, την Ελλάδα, την Αγγλία, τη Δανία και τη Νότια Αφρική και διατηρεί το δικό της ταξιδιωτικό blog www.homeiseverywhere.org. Σε αντίθεση με εμάς βέβαια που μετά από κάθε ταξίδι δείχνουμε μερικές φωτογραφίες στους φίλους μας και λέμε τα highlights σημεία, εκείνη μάζεψε τις ιστορίες από τη ζωή της στο Γιοχάνεσμπουργκ και τις έκανε ένα ωραιότατο λογοτεχνικό βιβλίο με τον τίτλο «Η Jacaranda ανθίζει πάντα την Άνοιξη, δηλαδή τον Οκτώβριο» (εκδ. Πηγή). Διότι όταν εδώ έχουμε Φθινόπωρο στη Νότια Αφρική υποδέχονται την Άνοιξη, οι άνθρωποι είναι τελείως διαφορετικοί απ’ ό,τι φαντάζεται μια Ευρωπαία και πολλά διασκεδαστικά αναπάντεχα μπορούν να συμβούν όταν αποφασίζεις να μετακομίσεις κάπου τόσο μακριά από το σπίτι σου.
Η Νότια Αφρική σίγουρα δεν είναι από τους πρώτους προορισμούς που θα επέλεγε ένας Ευρωπαίος να ζήσει. Πώς βρεθήκατε στο Γιοχάνεσμπουργκ;
Αποφάσισα να αλλάξω ζωή σε μια ηλικία που συνήθως ακολουθείς την «πεπατημένη», προτιμάς δηλαδή να παραμείνεις σ’ αυτά που γνωρίζεις. Επέλεξα όμως το ταξίδι, την εμπειρία και το άγνωστο. Δοκίμασα το διαφορετικό, δοκίμασα τη Νότια Αφρική. Και μου βγήκε. Σχεδόν σε κάθε πρωτεύουσα του κόσμου υπάρχει ένα Goethe-Institut, οπότε υπάρχει θεωρητικά και η δυνατότητα απασχόλησης κι έτσι επέλεξα το Johannesburg της Νότιας Αφρικής. Για τη χώρα δεν γνώριζα πολλά μέχρι που πήγα. Εννοείται πως είχα διαβάσει για το Apartheid, για τον Nelson Mandela και τον Desmond Tutu, είχα δει διάφορα βίντεο για το Cape Town και το Garden Route. Μέχρι εκεί όμως. Όταν έφτασα τον Απρίλιο του 2013 όλα άλλαξαν. Μου κίνησαν οι άνθρωποι τόσο πολύ το ενδιαφέρον που άρχισα να παρατηρώ την καθημερινότητα τους, επιδίωκα να μιλώ με τον κόσμο, να κρατώ σημειώσεις.
Ποια ήταν η μεγαλύτερη «πρόκληση» για την προσαρμογή σας;
Είναι μια χώρα όλο εκπλήξεις και οι άνθρωποι γεμάτοι ζεστασιά και καλοσύνη. Πολλά πράγματα είναι διαφορετικά από την Ευρώπη. Για παράδειγμα Ιούλιο και Αύγουστο είναι χειμώνας, Δεκέμβριο και Ιανουάριο καλοκαίρι. Τα Χριστούγεννα τα γιορτάζουν συνήθως στην παραλία φορώντας μαγιό. Όταν φυσάει ο νοτιάς φέρνει κρύο ενώ όταν ο αέρας έρχεται από τον Βορρά κάνει ζέστη. Τα αυτοκίνητα οδηγούν ανάποδα, όπως συμβαίνει και στη Μεγάλη Βρετανία. Η Νότια Αφρική έχει πολλές επίσημες γλώσσες, για την ακρίβεια 11, ανάμεσα τους και τα αγγλικά, οπότε η επικοινωνία δεν ήταν πρόβλημα. Όσο για τη διατροφή έχω να πω ότι πουθενά αλλού, εκτός από την Αργεντινή, δεν έχω φάει τόσο νόστιμο κρέας όσο στη Νότια Αφρική. Άλλο επίπεδο γεύσης και απίστευτη ποικιλία, από διάφορα είδη γαζέλας και στρουθοκάμηλο, μέχρι κροκόδειλο. Τα δε κρασιά της χώρας συγκαταλέγονται στα καλύτερα παγκοσμίως. Υπάρχουν υπέροχα εστιατόρια σε πολύ καλές τιμές και πραγματικά από οικονομικής άποψης αξίζει να τρως έξω παρά να μαγειρεύεις στο σπίτι.
Αν έπρεπε να περιγράψετε τη ζωή εκεί με τρεις λέξεις ποιες θα ήταν αυτές;
Θα προσπαθήσω να περιγράψω τη Νότια Αφρική με τρεις λέξεις – εκφράσεις: Jacaranda – rainbow nation – Africa grows on you. Το δέντρο Jacaranda με τα μοβ άνθη που διακοσμεί την πόλη τους μήνες Οκτώβριο και Νοέμβριο είναι κάτι το ανεπανάληπτο σαν θέαμα και αίσθηση. Γι’ αυτό και το επέλεξα για τίτλο του βιβλίου και εικόνα εξωφύλλου. Η έκφραση «rainbow nation» είναι ένας όρος πολύ πετυχημένος του Νομπελίστα Desmond Tutu. Χαρακτηρίζει τις διάφορες ομάδες και φυλές που συνυπάρχουν στη χώρα και συνθέτουν το μωσαϊκό αποτελούμενο από black Africans, Whites, Indians και Coloureds. Όσο για την έκφραση «Africa grows on you» που χρησιμοποιείται πολύ από τους γνώστες της Αφρικής, συμφωνώ και επαυξάνω: H Αφρική σε κερδίζει με τον χρόνο!
Ποιο θα ήταν το πρώτο πράγμα που θα δείχνατε σε κάποιον που επισκέπτεται το Γιοχάνεσμπουργκ και ποιο θα τον συμβουλεύατε να αποφύγει;
Ας αρχίσω από αυτό που θα έπρεπε κανείς να αποφύγει, μιας και η πόλη εμφανίζει υψηλά ποσοστά εγκληματικότητας και συνεπώς θεωρείται επικίνδυνη. Δεν μετακινούμαστε στο Johannesburg με τα πόδια διότι προκαλούμε επίθεση -τουλάχιστον για τους λευκούς αυτό ισχύει σε γενικές γραμμές αν και παίζει βασικό ρόλο η συνοικία. Για παράδειγμα στη γειτονιά που ζούσα εγώ, στο Houghton Estate, μια χαρά έβγαινα για περίπατο και δεν προέκυψε ποτέ κάτι. Μπορεί όμως απλά να ήμουν τυχερή. Απαγορευτική για παράδειγμα είναι η συνοικία Alexandra, ακόμη και μέρα μεσημέρι. Aντιθέτως η συνοικία Soweto είναι highly recommended. Εκεί υπάρχουν τα δυο σημαντικά μουσεία της πόλης, το Αpartheid Museum και το Hector Pieterson Museum τα οποία σε μεταφέρουν στην σκοτεινή εποχή του Apartheid. Επίσης καλό είναι να επισκεφτεί κανείς στο Soweto και το σπίτι του αείμνηστου Nelson Mandela. Όσο αφορά τη διασκέδαση στο Johannesburg, αν βρεθείτε στην πόλη Κυριακή πρωί προτείνω τα εξής «στέκια»: 44 Stanley Avenue, Arts on Main και Katy´s Palace Bar κάθε πρώτη Κυριακή του μήνα. Στο Cape Town μην χάσετε το εστιατόριο The Test Kitchen, Afternoon tea στο ξενοδοχείο Nelson Hotel και Σάββατο πρωί το Neighbourgoods Market.
Υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά ανάμεσα στο Γιοχάνεσμπουργκ και την Ελλάδα;
Σε αντίθεση με άλλες χώρες η Νότια Αφρική δεν διαθέτει έναν και μοναδικό πολιτισμό. Αναφέρθηκα ήδη στο rainbow nation -αυτό σημαίνει ότι συνυπάρχουν πολλές ομάδες στην ίδια χώρα: μαύροι, λευκοί, Ινδοί, Ασιάτες και οι λεγόμενοι Coloureds. Μάλιστα οι μαύροι δεν αποτελούν μια ομάδα όπως ίσως θα νόμιζε κανείς αλλά χωρίζονται σε Xhosa, Zulu, Sotho και πολλές άλλες. Οι λευκοί πάλι χωρίζονται σ’ αυτούς που έχουν βρετανική καταγωγή και ήρθαν τέλος του 19ου αιώνα και σ’ αυτούς που οι πρόγονοί τους μετανάστευσαν στη χώρα πριν 300 ή 400 χρόνια από Ολλανδία, Γερμανία, Ελβετία και Σκανδιναβικές χώρες. Ονομάζονται Afrikaners μιλώντας την γλώσσα Afrikaans που είναι ένα κράμα αποτελούμενο από ολλανδικά, ινδονησιακά – λόγω των αντίστοιχων σκλάβων – και την γλώσσα των ιθαγενών της Νότιας Αφρικής, δηλαδή των Khoi-San. Συνεπώς δεν μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει ΜΙΑ κουλτούρα, αλλά πολλές διαφορετικές που συνυπάρχουν ειρηνικά και συνθέτουν ένα μωσαϊκό που είναι μοναδικό. Όσο για τις ομοιότητες με την Ελλάδα, θα έλεγα πως ίσως οι καιρικές συνθήκες που επικρατούν στο Johannesburg να θυμίζουν κάπως τη χώρα μας. Το καλοκαίρι έχει θερμοκρασίες μέχρι 30 βαθμούς, σπανίως περισσότερο, και το χειμώνα δεν πέφτει κάτω από 4-10 βαθμούς. Δεν υπάρχει λοιπόν ούτε ο καύσωνας που φέρνει ο κόσμος στο νου του ακούγοντας Αφρική ούτε και το κρύο που επικρατεί στη Βόρεια Ευρώπη.
Συναντήσατε άλλους Έλληνες που ζουν εκεί; Υπάρχει ελληνική κοινότητα ή μαγαζιά που να βρίσκατε ελληνικά προϊόντα;
Η πρώτη μου εμπειρία με Έλληνες ήταν σε ένα από τα πολλά mall όταν ξαφνικά άκουσα το τραγούδι της Έλενας Παπαρίζου «Number One» και είδα τα γκαρσόν ενός εστιατορίου να χορεύουν σηκώνοντας έναν συνάδελφο ψηλά μιμούμενοι το χορευτικό της Eurovision. Μετά αντιλήφθηκα ότι ήταν ελληνικό εστιατόριο, υπάρχουν πάρα πολλά στη χώρα μιας και η ελληνική κοινότητα μετράει 50.000-60.000 μέλη. Έκατσα λοιπόν στο εστιατόριο και γνώρισα τον ιδιοκτήτη, έναν ηλικιωμένο Έλληνα που από μικρό παιδί ζει στο Johannesburg. Μου είπε μια φράση που χαράχτηκε βαθιά μέσα μου: «Η Νότια Αφρική είναι μία χώρα ευλογημένη. Σκουπόξυλο βάζεις στο χώμα, ρίζες βγάζει. Σπουδαίο πράγμα οι ρίζες!»
Γνώρισα κόσμο της ελληνικής κοινότητας, κυρίως με τις εκδηλώσεις του ελληνικού σχολείου Saheti. Θεωρείται από τα καλύτερα σχολεία του Johannesburg, ίσως να είναι και το καλύτερο της πόλης. Πάντως δεν φοιτούν μόνο παιδιά με ελληνική, αλλά και με αφρικάνικη, ινδική και βρετανική καταγωγή. Συνεπώς οι εκδηλώσεις σχετικά με τις ελληνικές γιορτές π.χ. της 25ης Μαρτίου ή της 28ης Οκτωβρίου έχουν έντονο νοτιοαφρικάνικο χρώμα που αντιπροσωπεύει το «rainbow nation» της Νότιας Αφρικής. Ωστόσο οι Έλληνες διατηρούν στενή σχέση με την πατρίδα, φροντίζουν να επισκέπτονται τον Αύγουστο την Ελλάδα και προσπαθούν να μιλάνε ελληνικά μεταξύ τους. Λόγω της μεγάλης ελληνικής κοινότητας υπάρχουν φυσικά και μαγαζιά όπου μπορεί κανείς να προμηθευτεί ελληνικά προϊόντα όπως φέτα, σοκολάτες ΙΟΝ, χαλβά, γίγαντες κλπ. Πολλοί φούρνοι είναι επίσης σε ελληνικά χέρια με αποτέλεσμα να βρίσκει κανείς τα Χριστούγεννα χωρίς καμία δυσκολία μελομακάρονα και κουραμπιέδες και το Πάσχα τσουρέκι και μαγειρίτσα. Ταυτόχρονα υπάρχουν γλυκά και λιχουδιές από όλες τις χώρες από όπου έχουν έρθει μετανάστες. Η περιγραφή αυτού του «multicultural type of living», δηλαδή αυτή η συνύπαρξη διαφορετικών ανθρώπων είναι το θέμα σε πολλές ιστορίες του βιβλίου μου.
Οι εμπειρίες σας από τη ζωή στο Γιοχάνεσμπουργκ έγιναν μια ενδιαφέρουσα συλλογή ιστοριών με τον τίτλο «Η Jacaranda ανθίζει πάντα την Άνοιξη… δηλαδή τον Οκτώβριο» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πηγή. Πώς αποφασίσατε να τις κάνετε βιβλίο;
Πρόκειται για 47 σύντομες ιστορίες που δίνουν μια γεύση από την ζωή και τους κατοίκους της Νότιας Αφρικής. Στο πρώτο μέρος περιγράφω καθημερινά περιστατικά που με βοήθησαν να γνωρίσω τη χώρα. Στο δεύτερο μέρος αναλύω πιο σύνθετα θέματα, συχνά μέσα σε ιστορικά και πολιτικά πλαίσια. Κάθε επεισόδιο είναι σαν ένα κομμάτι ενός παζλ που στο τέλος ολοκληρώνει την εικόνα της Νότιας Αφρικής. Καθοριστικό ρόλο έπαιξαν οι άνθρωποι που συνάντησα στην καθημερινότητα μου. Με βοήθησαν με τις πληροφορίες που μου έδιναν και στάθηκαν αφορμή να γράψω το βιβλίο. Έμαθα να ακούω, να προσέχω τι λένε, έκανα μια ερώτηση και αυτοί πηγαίναν το θέμα εκεί που θέλανε και εγώ ακολουθούσα. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον ένα τέτοιο ταξίδι με τους ντόπιους, δεν ξέρεις ποτέ πού θα οδηγήσει. Να είναι καλά οι διάφοροι οδηγοί των ταξί, οι πωλήτριες, οι νοσοκόμες και οι γιατροί και φυσικά η Pamela και ο Zondi που δούλευαν στο σπίτι και βοηθούσαν στη λειτουργία του. Σ’ αυτούς οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ διότι συνέβαλαν καθοριστικά για να μπορέσει η Jacaranda μου να «ανθίζει» πάντα. Όχι μόνο την Άνοιξη, άλλα όλο το χρόνο.
Αν έπρεπε να ξεχωρίσετε μία ιστορία, ποια θα ήταν και γιατί;
Πολύ δύσκολο να ξεχωρίσω μία, διότι τις αγαπώ όλες. Κάποιες περιγράφουν την καθημερινότητα, άλλες την συνδέουν με την ιστορία και άλλες αγκαλιάζουν την πολιτική επικαιρότητα της χώρας. Ωστόσο έχω κάποιες αγαπημένες. Σίγουρα το πρώτο επεισόδιο γιατί περιγράφει την πρώτη μου εμπειρία στην πόλη. Μόλις φτάνω στο Johannesburg, οδηγώ πρώτη φορά «ανάποδα», όπως συνηθίζεται σε όλες τις πρώην βρετανικές αποικίες και για κακή μου τύχη ενώ βάζω βενζίνη συνειδητοποιώ ότι έχω ξεχάσει το πορτοφόλι μου… Όπως είναι αναμενόμενο η ιστορία που προκύπτει με φέρνει πιο κοντά στους ντόπιους προκαλώντας γέλιο. Κάποιες ιστορίες μόνο που τις φέρνω στο νου μου χαμογελάω, όπως το «Χέρια πόδια στη γραμμή» όπου αναφέρω τις λεπτομέρειες που πληροφορούμαι για τη χώρα πηγαίνοντας στις κοπέλες που μου φτιάχνουν τα νύχια και συνάμα το κέφι. Από τις πολύ αγαπημένες μου είναι το επεισόδιο «Πικνίκ στη Νότια Αφρική» όπου ξετυλίγονται σκηνές απίστευτες με τους μπαμπουίνους που λεηλατούν τα φαγώσιμα μας όπως και η συνάντηση μου με τον Λευκό Καρχαρία. Αλλιώς την είχα φανταστεί και αλλιώς τελικά εξελίσσεται…
Νομίζω ότι κατά βάθος όλες οι ιστορίες στο βιβλίο, κρύβουν μια νοσταλγία, ακόμα κι εκείνη με τα… hadeda. Τι σας λείπει περισσότερο από τη ζωή στη Νότια Αφρική;
Πολύ σωστή παρατήρηση! Έχω ζήσει σε αρκετές χώρες, άλλες αγάπησα πολύ, άλλες λιγότερο. Η αλήθεια είναι ότι η Νότια Αφρική είναι η αγαπημένη μου. Νοσταλγώ τους ανθρώπους, τις συζητήσεις που είχα μαζί τους, τα απίστευτα νόστιμα φαγητά, τα κρασιά που έχουν ένα άρωμα ξεγνοιασιάς, το βλέμμα και το πλούσιο χαμόγελο των μαύρων, την τραγουδιστή προφορά των Coloureds και την καλοσύνη των λευκών, που ακόμη και όταν είναι άγνωστοι σου πιάνουν κουβέντα στο mall. Έτσι χωρίς λόγο. Τα τρία χρόνια στη Νότια Αφρική ήταν από τα πιο ευτυχισμένα στη ζωή μου και τα θυμάμαι με ζεστασιά και αγάπη. Ακόμη και τα hadeda που αναφέρετε… τι δεν θα έδινα για να έβλεπα κάθε πρωί από το παράθυρο μου αυτά τα αστεία πουλιά και να τα αναθεματίζω που με ξυπνάνε με τις αγριοφωνάρες τους! Δεν είναι τυχαίο αυτό που λένε: Africa grows on you. Μεγάλη πλανεύτρα… Εύχομαι όσοι διαβάσουν το βιβλίο, να γνωρίσουν τη Νότια Αφρική μέσα από τα μάτια μου, να τους γεννηθεί η επιθυμία να την επισκεφτούν για να διαπιστώσουν οι ίδιοι τους λόγους που τη νοσταλγώ. Εύχομαι να αγκαλιάσουν την Jacaranda μου με την ίδια αγάπη με την οποία εγώ την έγραψα.
Πού θα θέλατε να ζείτε τώρα;
Μετά από τόσες μετακομίσεις και τόσα ταξίδια είμαι πλέον βέβαιη ότι θέλω να ζω στην Ελλάδα. Είναι από τις χώρες που συνδυάζει πολλά καλά στοιχεία τα οποία μου δίνουν τη δυνατότητα να παραβλέψω τις αρνητικές πλευρές της. Αυτό που επίσης κατάλαβα είναι ότι χρειάζομαι τον ανοιχτό ορίζοντα στην πόλη που ζω για να βλέπω θάλασσα. Της Θεσσαλονίκης τα ηλιοβασιλέματα είναι από τα ωραιότερα που έχω δει. Και έχω δει πολλά, πιστέψτε με. Εκείνες οι στιγμές που βάφεται ο Θερμαϊκός κόκκινος είναι ανεκτίμητες! Ίσως για τον ίδιο λόγο αγαπώ τα νησιά των Κυκλάδων με θέα -τι άλλο;- το απέραντο γαλάζιο.
Τι έχει σειρά;
Τώρα ετοιμάζω το επόμενο βιβλίο μου με ταξιδιωτικές εμπειρίες από Bhutan, USA, Canada, Mexico, French Polynesia, Tansania, Amsterdam, Hamburg και άλλες.
ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ Η JACARANDA ΑΝΘΙΖΕΙ ΠΑΝΤΑ ΤΗΝ ΑΝΟΙΞΗ…
ΠΗΓΗ www.athensvoice.gr