Από τους ανθρώπους που είχαν τη δυνατότητα να γνωρίσουν τον Δημήτρη Βαλασιάδη, ευρύτερα γνωστό ως Μενέλαο Λουντέμη, ελάχιστοι είχαν τόσο πλήρη εικόνα για τον συγγραφέα, τη ζωή του, το έργο του, τον χαρακτήρα του, όσο ο Κούλης Ζαμπαθάς. Οι δύο άνδρες γνωρίστηκαν σε νεαρότατη ηλικία ένα μεσημέρι σε ένα παλιό καμπαρέ της Αθήνας και γρήγορα έγιναν επιστήθιοι φίλοι. Αρκετά χρόνια αργότερα, ο Ζαμπαθάς αποφάσισε να συγγράψει μια μοναδική βιογραφία του φίλου του όπως ο ίδιος τον έζησε, στις σελίδες της οποίας ο Μενέλαος Λουντέμης αποκαλύπτεται στον αναγνώστη με διεισδυτική ματιά και πληροφορίες άγνωστες στο ευρύ κοινό. Η εν λόγω βιογραφία, της οποίας η συγγραφή ολοκληρώθηκε γύρω στο 1959 αλλά χωρίς να γνωρίζουμε το πότε ξεκίνησε, δεν πραγματεύεται μόνο την πορεία που χάραξε ο Μενέλαος Λουντέμης, αλλά και μια ευρύτερη αποτύπωση µιας ολόκληρης γενιάς, του πολιτικού και πνευµατικού κόσµου της εποχής. Η βιογραφία ”Ο Μενέλαος Λουντέμης και το Πορτραίτο μιας Εποχής” εκδόθηκε για πρώτη φορά φέτος από τις Εκδόσεις Πηγή και συνιστά ένα μεγάλο εκδοτικό γεγονός για τον χώρο του βιβλίου. Με αφορμή την έκδοση αυτή, σας παρουσιάζουμε 2+1 ενδεικτικές στιγμές από τη ζωή του μεγάλου συγγραφέα.
Το συναπάντημα με τον φίλο του στο νοσοκομείο
Έτσι έβλεπα τούτο το νοσοκομείο. Δεν γινότανε όμως αλλιώς και μπήκα. Μου ’γινε μια εγχείρηση που με κράτησε στο κρεβάτι σαράντα ολάκερες μέρες.
Ο Μενέλαος δεν ήρθε ούτε μια φορά. Σαν ξαναήρθε στο σπίτι, έπειτα, τον γέμισα παράπονα:
«Αυτή ’ναι η αγάπη σου, αδερφέ μου; Με ξέχασες τόσο σύντομα;».
«Συγχώρεσέ με, αδερφέ μου», μου ’πε. «Ξέρεις το πόσο σ’ αγαπάω. Δεν ήρθα, γιατί δεν μπορούσα να περάσω το κατώφλι αυτουνού του νοσοκομείου. Ξεχνάς πως σ’ αυτό το γρουσούζικο νοσοκομείο πέθανε η αδερφή μου; Πώς να ’ρθω; Θα μου τη θύμιζε και θα σπάραζε η καρδιά μου».
Θυμήθηκα το δικό μου πατέρα και τι θύμιζε και σε μένα τούτο το καταραμένο κτήριο, το γεμάτο φαντάσματα.
«Έχεις δίκιο, Μενέλαε. Συγχώρεσέ με που σ’ το θύμισα».
Το τέλος στα χρόνια της φτώχειας
«Αδερφέ μου», μου ’πε και μ’ αγκάλιασε. «Τέλειωσε πια η κακοτυχιά μου. Γνώρισα το Σκαρίμπα. Θαυμάσιος άνθρωπος, σου λέω. Είχα πάρει ένα κασέλι κι έκανα το λούστρο, γυαλίζοντας παπούτσια στο μώλο. Ήρθε ένας κοντακιανός άντρας, με μια ρεπούμπλικα στο κεφάλι, να του γυαλίσω τα παπούτσια. Με κοίταγε περίεργα όλη την ώρα που γυάλιζα τα παπούτσια του.
Σαν τέλεψα, με ρώτησε από πού ήμουνα. Του ’πα πως έρχομαι απ’ την Αθήνα. Με ρώτησε τότε τι δουλειά έκανα, αφού δεν μοιάζω για λούστρος. Του ’πα πως είμαι λογοτέχνης χωρίς δουλειά και, για να μην ψοφήσω της πείνας, κάνω το λούστρο σε τούτη την άγνωστη πολιτεία, άγνωστος μέσα σε αγνώστους. Τον είδα ν’ αλλάζει χρώματα. Έδωσε μια κλωτσιά στο κασέλι, που ’πεσε στη θάλασσα, και μου ’πε στεναχωρεμένος:
“Ντροπή σου – ή μάλλον ντροπή μου, του κερατά. Παράτα τα. Εγώ θα σου βρω δουλειά. Έλα μαζί μου. Να δούμε πώς θα σε βολέψω”.
Η κατάθλιψη.
«Έχω αποξενωθεί απ’ όλο τον κόσμο. Όλα με γεμίζουνε πλήξη. Σήμερα ξαναδιαβάζω το γράμμα σου και συλλογίζομαι μήπως παρεξήγησες την μικρή μας Δανάη. Ο Μήτσος μου γράφεις πως σου μίλησε γι’ αυτήν. Αλλά ξέρεις, αυτά τα πράγματα έχουν ένα μεγάλο μέρος αντικειμενικότητας. Κάθε άνθρωπος μπορεί να’ναι και καλός και κακός.
Εξαρτάται με το πώς μας αγγίζουν τα διάφορα κομμάτια της ψυχής του. Και στον ένα μπορεί να κάνει μεγάλη αίστηση μια πλευρά της ψυχής του άλλου, που για τον τρίτο η ίδια αυτή πλευρά του φαίνεται αδιάφορη, αν δεν του προξενεί κι αντίθετα συναιστήματα.
Τι να γίνει; Στην ιστορία αυτή είμουνα άτυχος. Αλλά παρ’ όλα αυτά σε βεβαιώ, πως σαν την συλλογίζομαι έχω ένα αίστημα μελαγχολίας αλλά και χαράς μαζί. Ήτανε κάτι ωραίο κι ας είναι τώρα πια μακρυά. Έπειτα πού ξέρεις; Μπορεί κι ακόμα να μη γράφτηκε ο επίλογος. Μα κι αν γράφτηκε πάλι καλύτερα ίσως. Η αλήθεια είναι πως ο πόνος που άφησε μένει πάντα μαζί με μια γλυκειά ανάμνηση. Ήτανε μια ιστορία από κείνες που όσο και να προξενεί λύπη η εξέλιξη της ή το σβύσιμο της, μένουν όμως συννυφασμένες με μια εποχή, πούχει δώσει στη ζωή μας κάτι το διαφορετικό από τη ρουτίνα και την έλειψη ομορφιάς που μας έχουν τυλίξει».
Η βιογραφία ”Ο Μενέλαος Λουντέμης και το Πορτραίτο μιας Εποχής” εκδόθηκε για πρώτη φορά φέτος από τις Εκδόσεις Πηγή και συνιστά ένα μεγάλο εκδοτικό γεγονός για τον χώρο του βιβλίου.
Κούλης Ζαμπαθάς – Ο Μενέλαος Λουντέμης και το Πορτραίτο μιας Εποχής – Εκδόσεις Πηγή