Η συγγραφέας του ιστορικού μυθιστορήματος που βασίζεται σε αληθινά γεγονότα, “Ένας Φίλος από τα Παλιά”, μιλάει στο press room των Εκδόσεων Πηγή!
- Το βιβλίο σας είναι μια καταγραφή γεγονότων, βασισμένη σε αληθινές ιστορίες. Πώς τις βρήκατε και πώς τις συνδυάσατε με τους χαρακτήρες του βιβλίου;
Εδώ και χρόνια άκουγα τις διηγήσεις του παππού μου, ο οποίος βιώνοντας την κατοχή και τον εμφύλιο πόλεμο στην Ελλάδα, είχε να μου αφηγηθεί πάρα πολύ ενδιαφέρουσες ιστορίες. Εγώ συγκλονιζόμουν με όσα άκουγα και κάποια στιγμή αποφάσισα να μαγνητοφωνήσω τον παππού μου, έτσι ώστε να μην μου ξεφύγει καμία λεπτομέρεια απ’ όσα μου έλεγε. Στη συνέχεια πήρα συνέντευξη κι από έναν άλλο κύριο που έζησε εκείνα τα σκοτεινά χρόνια. Οι δυο τους αποτελούν τους δύο κεντρικούς χαρακτήρες του βιβλίου μου. Οι υπόλοιποι ήρωες που τους πλαισιώνουν είναι ως επί το πλείστον πραγματικά πρόσωπα και η σχέση που έχουν με τους δύο πρωταγωνιστές στο μυθιστόρημα είναι αυτή που είχαν και στην αληθινή τους ζωή. Πρόκειται για φίλους, συγγενείς, γείτονες, συγχωριανούς, κοντοχωριανούς, συνεργάτες και γνωστούς.
- Τι σας έκανε να θέλετε να ασχοληθείτε με ένα τόσο δυσπρόσιτο θέμα που απαιτεί ατελείωτη έρευνα;
Ουσιαστικά δεν επέλεξα εγώ το θέμα αλλά εκείνο εμένα. Όπως σας είπα και παραπάνω, το βιβλίο προέκυψε από μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν εκείνη την περίοδο. Όταν μου τις αφηγούνταν, σοκαριζόμουν πολλές φορές· γούρλωνα τα μάτια, ένιωθα να μου κόβεται η ανάσα. Δεν μπορούσα να πιστέψω το μέγεθος των αποτρόπαιων εκείνων πράξεων. Έτσι, θέλησα να γίνουν γνωστά όλα αυτά τα γεγονότα και σε άλλους πέρα από μένα και να μείνουν στην ιστορία.
Τώρα, σχετικά με την έρευνα, είναι όντως ατελείωτη. Το ιστορικό μυθιστόρημα είναι ένα λογοτεχνικό είδος ιδιαιτέρως επίπονο ως προς τη συγγραφή του, καθώς προϋποθέτει ενδελεχή και επισταμένη ιστορική έρευνα. Δεν πρόκειται για καθαρή μυθοπλασία, όπου εκεί μπορείς να αφήσεις τη φαντασία σου ελεύθερη και να γράψεις ό,τι κατεβάσει ο νους σου. Όταν μπαίνουν στη μέση ιστορικά γεγονότα, έχεις χρέος να υπηρετήσεις την ιστορική, αντικειμενική αλήθεια. Επομένως οφείλεις να εξακριβώνεις τις πηγές σου, να είσαι πολύ προσεκτικός και να ελέγχεις διπλές και τριπλές φορές αυτά που γράφεις. Επιπλέον, μία ακόμη δυσκολία είναι ότι πρέπει να μελετήσεις την εποχή στην οποία αναφέρεσαι· από τη γλώσσα, τα ήθη και τα έθιμα μέχρι τα φαγητά, τον τρόπο ντυσίματος και τα αντικείμενα που χρησιμοποιούνται. Πρέπει δηλαδή να σκεφτείς πολλά πράγματα ταυτόχρονα, ώστε να καταφέρεις να κάνεις τον αναγνώστη να ταξιδέψει σε μια άλλη εποχή.
- Το βιβλίο σας είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα. Πιστεύετε πως κάποιος μπορεί να μάθει και να ενδιαφερθεί για τα γεγονότα που καλύπτετε μέσω αυτού;
Μπορεί να μάθει πολλά πράγματα για την καθημερινότητα του άμαχου πληθυσμού κατά τη διάρκεια του ελληνικού εμφυλίου· το σκληρό πρόσωπο του αδελφοκτόνου πολέμου που, όπως λέει κι ο παππούς μου, ήταν χειρότερος από αυτόν των Γερμανών, την πείνα, τον τρόμο των απλών ανθρώπων που αν και δεν υποστήριζαν καμία από τις δύο παρατάξεις, βρίσκονταν πολλές φορές υπόλογοι και στις δύο, την ανασφάλεια και το άγχος μήπως πουν κάτι που μπορεί να παρεξηγηθεί και μοιραία τους οδηγήσει στον τάφο. Το βιβλίο μου σ’ αυτά εστιάζει κυρίως. Δεν περιγράφει μάχες και πολεμιστές ούτε τάσσεται υπέρ κάποιας από τις δύο πλευρές. Αποτελεί καταδίκη του πολέμου, αφού στυγνά εγκλήματα έχουν γίνει και από τους δύο. Και τα εγκλήματα αυτά περιγράφονται μέσα στο βιβλίο ωμά. Όπως είναι δηλαδή, αφού από τη φύση του ένα έγκλημα δεν μπορεί παρά να είναι ωμό. Όλα αυτά τα έγραψα, όχι για να τρομάξει ο αναγνώστης, να αηδιάσει, να σιχαθεί και να μισήσει. Τα έγραψα για να μάθει· να είναι ενημερωμένος, να ξέρει τι έγινε πριν 75 χρόνια στην Ελλάδα και να προβληματιστεί. Μόνο με τη γνώση του παρελθόντος μπορούμε να μην επαναλάβουμε τα λάθη του.
Από εκεί και πέρα, μέσα απ’ όσα θα διαβάσει ο αναγνώστης στο βιβλίο, μπορεί να του δοθεί το έναυσμα να ψάξει και να μελετήσει επιπλέον ιστορικά γεγονότα και στοιχεία της εποχής εκείνης.
- Η φιλία είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι του βιβλίου σας. Με τι κριτήρια θα πιστεύατε πως μια φιλία μπορεί να κρατήσει αιώνια;
Όταν μια φιλία είναι ανιδιοτελής και βασίζεται στο αγνό, αληθινό ενδιαφέρον για τον άλλο, τότε μπορεί να διαρκέσει για πάντα. Πέρα απ’ αυτό, υπάρχουν βέβαια και άλλα κριτήρια. Πολύ σημαντικό είναι να δίνεις στον φίλο σου τη δυνατότητα να σου μιλήσει, να σου πει ό,τι τρελό έκανε ή σκέφτεται, χωρίς να φοβάται ότι εσύ θα τον κρίνεις γι’ αυτό ή θα τον απαξιώσεις. Ο καλός φίλος για μένα είναι πάντα καλός ακροατής, προσπαθεί να μπει στη θέση του φίλου του για να τον κατανοήσει και δεν κρίνει με βάση τα δικά του δεδομένα αλλά με βάση τις συνιστώσες του φίλου του. Ακόμη, ο καλός φίλος λέει πάντα την αλήθεια – τη δική του έστω αλήθεια – όπως ο ίδιος την αντιλαμβάνεται στη δεδομένη κάθε φορά περίσταση αλλά με μοναδικό γνώμονα την προσφορά βοήθειας απέναντι στον φίλο του. Αν αυτό σημαίνει πως πρέπει να του πει κι αρνητικά πράγματα για εκείνον, θα τα πει ασυζητητί. Φίλος είναι, όχι κόλακας. Κι ο άλλος θα πρέπει, αν όχι να τα δεχτεί, τουλάχιστον να τα ακούσει, να τα φιλτράρει, να τα σκεφτεί. Τέλος, για να γίνει αιώνια μια φιλία, νομίζω πως δεν πρέπει να επηρεάζεται καθόλου από τρίτους, ακόμα κι αν αυτοί ανήκουν στο πολύ στενό περιβάλλον του καθενός.
- Μεγαλώσατε στον Πολύγυρο Χαλκιδικής. Νιώσατε περισσότερο δεμένη με τον τόπο σας, αφότου βρήκατε τις καταγραφές που οδήγησαν στη συγγραφή του βιβλίου σας;
Όσο μάθαινα τα περιστατικά που συνέβησαν κάποτε στη Χαλκιδική, ένιωθα δέος. Κάθε φορά που επισκεπτόμουν τα αντίστοιχα μέρη, μου έρχονταν πλέον αυτόματα στο μυαλό τα παλιά εκείνα γεγονότα. Κάποιες τοποθεσίες δεν τις είχα επισκεφτεί ποτέ· τις είχα μόνο ακουστά ή είχα πολλά χρόνια να τις επισκεφτώ και είχα ξεχάσει πώς ήταν. Πήγα λοιπόν μετά τις καταγραφές και περπάτησα σε όλα αυτά τα μέρη, τα αφουγκράστηκα, φαντάστηκα να εκτυλίσσονται μπροστά μου σκηνές απ’ όσα μου διηγήθηκαν. Μετά απ’ όλη αυτήν τη διαδικασία νομίζω πως ναι, δέθηκα περισσότερο μ’ αυτόν τον τόπο, γιατί πλέον δεν με συνδέει μαζί του μόνο το παρόν αλλά και το παρελθόν. Μέσα από τους ήρωες μεταφέρθηκα σ΄ εκείνα τα δύσκολα χρόνια, πόνεσα μαζί τους και είναι σαν να μοιράστηκα κι εγώ κομμάτια της ζωής τους.
- Πόσο σημαντικό θεωρείτε πως είναι το να είναι κάποιος δεμένος με τον τόπο του και γνώριμος με την ιστορία του;
Θεωρώ πως είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε την ιστορία του τόπου μας. Το μέρος από το οποίο καταγόμαστε δεν φύτρωσε. Κάπως δημιουργήθηκε. Δεν πρέπει να γνωρίζουμε πότε και πώς; Υπήρχε ήδη από την αρχαία εποχή ή είναι μεταγενέστερο και γιατί; Από πότε ξεκινούν οι αναφορές γι΄ αυτό στα κείμενα; Ήταν πάντα με τη μορφή που έχει σήμερα ή μήπως όχι; Όταν βρίσκουμε τις απαντήσεις σ΄ αυτά τα ερωτήματα κι έρχεται η αντίστοιχη γνώση για τον τόπο μας, τότε πιστεύω πως αυτόματα δενόμαστε και μαζί του. Κάτι ολοκληρώνεται μέσα μας κι έτσι δημιουργείται ένας δυνατός δεσμός, που πολύ δύσκολα θα σπάσει.
ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ Ένας Φίλος από τα Παλιά