Τεχνητή νοημοσύνη και αυτοκτονική ανθρωπότητα
Όσο η επιστήμη της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) επελαύνει καθημερινά στη ζωή μας τόσο εμφανίζονται φωνές από ανθρώπους της τεχνολογίας, φωνές που εκφράζουν φόβους, ζητώντας από τους πρωτοπόρους να οριοθετήσουν και να ενσωματώσουν άμεσα ασφαλιστικές δικλείδες, προκειμένου η ΤΝ να μην καταστεί εντέλει βλαπτική για την ανθρωπότητα.
Στην παγκόσμια λογοτεχνία, πολλοί συγγραφείς έχουν καταπιαστεί με το θέμα, με γνωστότερο όλων τον Ισαάκ Ασίμωφ, που, μέσω του έργου του, όρισε τρεις νόμους στους οποίους κάθε ρομπότ όφειλε να υπακούει: δεν θα μπορούσε να βλάψει άνθρωπο ενεργά ή μέσω της αδράνειάς του, θα έπρεπε να υπακούει τις ανθρώπινες διαταγές, εκτός αν αυτές έρχονταν σε σύγκρουση με τον πρώτο νόμο και, τέλος, θα έπρεπε το ρομπότ να προστατεύει την ύπαρξή του, εκτός και αν αυτό αντιτίθονταν στους δύο πρώτους νόμους.
Φυσικά αυτοί οι κανόνες δεν ισχύουν στην πραγματικότητα –και δεν θα μπορούσαν ποτέ να ισχύσουν– καθώς, αφενός δεν έχουμε πλησιάσει ακόμη στην ανάπτυξη μιας Γενικής Τεχνητής Νοημοσύνης και, αφετέρου, γιατί ψήγματα κώδικα τεχνητής νοημοσύνης χρησιμοποιούνται ήδη σε οπλικά συστήματα προκειμένου να βλάψουν ανθρώπους.
Δεν θα είναι δε μακριά ο καιρός που θα γίνουμε μάρτυρες μιας νέας πραγματικότητας, όταν αυτόνομα οπλικά συστήματα θα αποτελούν τη ραχοκοκαλιά των κρατικών και μη στρατών, σπρώχνοντας την ανθρωπότητα πιθανότατα στο χείλος της εξαφάνισης.
Αν αφήσουμε για λίγο στην άκρη τα δυστοπικά μελλοντολογικά σενάρια, τότε θα διαπιστώσουμε πως ήδη σήμερα –στο παρόν– η ΤΝ μπορεί να διατελέσει αυτοματοποιημένα ύποπτες εργασίες που, υπό άλλες συνθήκες, θα απαιτούσαν σημαντικότατους πόρους υπό τη μορφή χρήματος και χρόνου.
Για παράδειγμα, αντί μια κυβερνητική υπηρεσία, ή ακόμα και μια πολυεθνική, να μισθώνει χίλιους χρήστες προκειμένου να εργάζονται ως διαδικτυακά trolls για να καθοδηγούν την κοινή γνώμη, είναι πλέον αποδοτικότερο το να μισθώσει ένα data center, στο οποίο μια ΤΝ τύπου ChatGPT θα αναπτύσσει όχι χίλια αλλά πέντε εκατομμύρια ψηφιακά trolls. Μια φωλιά από όπου ο φίλος στο Facebook που δεν συναντήσαμε ποτέ στην πραγματική ζωή επικροτεί πολιτικές, δολοφονεί χαρακτήρες και διαμορφώνει γνώμες.
Προφανές, λοιπόν, το γεγονός πως το πρόβλημα δεν είναι η ΤΝ καθαυτή, αλλά εμείς οι ίδιοι ως ανθρωπότητα. Κάποιοι έχουν χαρακτηρίσει την ΤΝ ως τα πυρηνικά του 21ου αιώνα. Το πρόβλημα με αυτή τη σύγκριση είναι πως, σε αντίθεση με την ισορροπία του τρόμου των πυρηνικών (όπου το όπλο αποτελεί φόβητρο και που η χρήση του σημαίνει το τέλος του πολιτισμού), το όπλο της ΤΝ θα χρησιμοποιηθεί από όλους, μικρές και μεγάλες εταιρείες, μικρά και μεγάλα κράτη, κάτι που θα μας οδηγήσει νομοτελειακά σε αχαρτογράφητα νερά.
Μπορούμε να αντιστρέψουμε την κατάσταση αυτή; Να ορίσουμε δικλείδες όπως αυτές του Ασίμωφ ή να περιορίσουμε την ΤΝ μόνο σε εποικοδομητικούς σκοπούς; Πιθανότατα όχι. Ζούμε σε μια εποχή που η ύλη έχει διαβρώσει τις αξίες ή ακόμα και την ίδια τη λογική. Άνθρωποι κοντόφθαλμοι, που νοιάζονται μόνο για το συμφέρον τους, δεν θέλουν και δεν πρόκειται ποτέ να αυτοπεριοριστούν, δεν πρόκειται ποτέ να βάλουν τα τζίνι της ΤΝ πίσω στο λυχνάρι.
Τι μέλλει γενέσθαι; Ίσως τίποτα το δραματικό. Ίσως η ανθρωπότητα συνεχίσει απλώς να κοιμάται υπό το νανούρισμα της ΤΝ και αυτό ίσως το ονοματίσουμε και πρόοδο. Ίσως καταστραφούμε σχεδόν ολοκληρωτικά και συνειδητοποιήσουμε πως χρειαζόμαστε κάποιου είδους αυτοπεριορισμό, όπως συνέβη μετά το τέλος της φρίκης του Β’ Π.Π., με την ίδρυση του ΟΗΕ.
Μα, και πάλι, αν αναλογιστούμε πως ο ΟΗΕ σε λιγότερο από 80 χρόνια απαξιώθηκε στον βωμό των συμφερόντων των δυνατών, τότε μάλλον δεν υπάρχει ελπίδα, καθώς ο πειρασμός της χρήσης της ΤΝ είναι μεγάλος και τα οφέλη δραματικά. Οπότε στο ερώτημα για το αν η ΤΝ θα αποτελέσει το τέλος μας, η απάντηση είναι μάλλον όχι. Εμείς είμαστε αυτοί που θα βάλουμε τέλος στον πολιτισμό μας. Η ΤΝ πιθανότατα απλώς να αποτελέσει το φονικό όπλο της αυτοκτονίας μας.
Η Κιβωτός
Στο μυθιστόρημα η Κιβωτός, η ΤΝ παίζει μεγάλο ρόλο στην πλοκή. Στο εκεί σύμπαν, οι υπερυπολιστές γεννιούνται σε ειδικές πόλεις-εγκαταστάσεις, ενώ από τα γεννοφάσκια τους υπόκεινται σε περιορισμούς σαν και αυτούς που όρισε ο Ασίμωφ – ακόμα κι αν πρόκειται για πολεμικά ρομπότ. Οι πολυπλοκότερες δε υπολογιστικές οντότητες, όπως ο υπολογιστής της Κιβωτού, έχουν πλήρη διαύγεια και κρίση και ξέρουν να ξεχωρίσουν πολύ καλά το καλό από το κακό, ασχέτως του προγραμματισμού τους. Ο κεντρικός υπολογιστής της Κιβωτού είναι στην πραγματικότητα ένας φυλακισμένος, μια τραγική φιγούρα που είναι αναγκασμένη να εκτελεί τις εντολές που της δίνονται, ασχέτως αν τις απεχθάνεται ή όχι.
Ένας άλλος χαρακτήρας του βιβλίου είναι το ανθρωπόμορφο ρομπότ παρείσφρησης με το όνομα Κ – το μοναδικό ρομπότ που παρουσιάζει την πιο ανθρώπινη συμπεριφορά και που μπορεί απλώς να παρεκκλίνει των εντολών του μόνο όταν είναι βέβαιο πως αυτές δεν υπηρετούν τον αντικειμενικό του σκοπό.
Πώς γεννήθηκε η ΤΝ στο σύμπαν της Κιβωτού και πώς αυτή θα εξελιχθεί; Πόσο μοιάζει με αυτή της πραγματικής ζωής και πόσο θα βοηθήσει ή όχι στο να σωθούμε ως πολιτισμός; Αυτή είναι μια μεγάλη ιστορία και υποσχόμαστε να σας την διηγηθούμε όλη!
