Με αφορμή το εφηβικό μυθιστόρημα «Ο Χορός της Λάμιας», ο συγγραφέας Κωνσταντίνος Μαρτινίδης, μας εξηγεί πώς μπορούν να χωρέσουν στοιχεία λαϊκής παράδοσης στη σύγχρονη λογοτεχνία.
Οι θρύλοι στη λογοτεχνία
Θρύλοι και μύθοι στοιχειώνουν ακόμα και σήμερα τόπους, μνημεία, ανθρώπους και δημιουργήματα. Ακολουθούν με συνέπεια την αρχαιοελληνική και νεοελληνική μας παράδοση, αλλά και μια επιπρόσθετη ανάγκη. Κι αυτό γιατί ο άνθρωπος δεν είναι κατασκεύασμα τεχνητής νοημοσύνης, αλλά ένα πολύπλευρο ον με φαντασία και πνεύμα, πλάσμα αισθαντικό και ποιητικό, ακόμα και του ίδιου του εαυτού του.
Γιατί το φυτό Δάφνη να ήταν κάποτε νύμφη των δασών; Γιατί το λουλούδι του Υακίνθου να γεννηθεί από τον έρωτα, τον πόνο και τον θάνατο ενός πρίγκιπα; Το ερώτημα δεν είναι απλό και δεν μπορεί να ερμηνευθεί μόνο με θρησκευτικές παραμέτρους κάποιου πανθεϊσμού, ερμηνείες ακατάληπτων καιρικών και περιβαλλοντολογικών φαινομένων και ως προϊόν κάποιας πρωτόγονης συνείδησης.
Ο χορός της λάμιας
Το βιβλίο που έγραψα δεν βασίζεται σε θρύλους, αλλά αξιοποιεί έναν από αυτούς (τον μύθο της Λάμιας), επιλεκτικά και παραλλάζοντας τον ελαφρά για να επικεντρωθεί στις ανθρώπινες σχέσεις και τη διάχυση της μαγείας του μύθου στην ίδια τη ζωή. Αυτή η μαγεία διαποτίζει και συνεπαίρνει τις εφηβικές ψυχές, αλλά κατοικεί και στη γέρικη ψυχή του παππού του έφηβου Μάχου. Θα έλεγα ότι με κάποιο τρόπο ο γέροντας Αναστάσης καθοδηγεί έντεχνα τον εγγονό του σ’ αυτή τη μυστική πηγή, ώστε η ζωή του νέου να αποκτήσει χρώμα και έρεισμα. Δεν είναι λοιπόν αποκλειστικά εφηβικό μυθιστόρημα, αλλά όλων των ηλικιών, αν σταθούμε για λίγο στην παρουσία, τις σχέσεις με τα αγαπημένα της πρόσωπα και την πολιτεία της μητέρας του Μάχου.
Επιρροές, πέρα από προσωπικά βιώματα, υπάρχουν ασύνειδα πολλές. Όχι μόνο από τη λογοτεχνική μας πλούσια κληρονομιά αλλά και από τις προφορικές επαφές με μεγαλύτερους και νεότερους και τις διάχυτες παραδόσεις. Συχνά κάποια έρευνα διασαφηνίζει παραπέρα αυτό το συναρπαστικό υπόγειο ρεύμα που συνέχει τις γενεές. Ένα σημαντικότατο παράδειγμα που πάντοτε με γοήτευε και το μετέφερα στο μυθιστόρημα μου είναι ο λαϊκός θρύλος για την λατρεία του προφήτη Ηλία στα βουνά.
Ομηρική…παρένθεση
Η ανώνυμη αυτή νεοελληνική παράδοση, που ουσιαστικά αντιγράφει στίχους από την Οδύσσεια του Ομήρου, ξαφνιάζει παράξενα και μας αναρριγεί. Από την ομηρική περιγραφή της διαδικασίας καθαρμού του Οδυσσέα για τους φόνους των μνηστήρων, οδηγούμαστε δρασκελίζοντας δεκάδες αιώνες και διαφορετικές εποχές στο οδοιπορικό του προφήτη μέχρι την εγκαθίδρυση της λατρείας του στα υψίπεδα. Με τη βοήθεια απλώς ενός ερετμού (κουπιού). Αυτό το πολύτροπα αταίριαστο συνταίριασμα θρύλων και παραδόσεων, κατ’ αντιστοιχία, υφίσταται και στις ανθρώπινες σχέσεις των γενεών (παππούδων, παιδιών, εγγονών). Παράδοξες επιρροές και κληροδοτήματα ανάμεσα σε ανθρώπους με διαφορετικές οπτικές και ψυχικές παροτρύνσεις. Γιατί τελικά αυτό που συνέχει φαινομενικά ανόμοια πράγματα και πνεύματα είναι η ίδια η ζωή και οι αντίστοιχες της προσδοκίες. Η ίδια ανθρώπινη φύση ξεπροβάλλει, που διψά, αναπνέει και ορέγεται με ταυτόσημο τρόπο. Ο γέροντας γερνάει σωματικά και οι δυνάμεις του εξασθενούν, αλλά η δίψα του παραμένει αναλλοίωτη και ακμαία. Τον συναρπάζει ένα όνειρο στο γέρμα, το αίμα του να γενεί λουλούδι, υάκινθος και να τρυγά ακόμα το χυμό της γης, να νοιώθει πάνω του την πρωινή δροσιά, να ξεδιπλώνει τα χλωμά του πέταλα στον αγέρα.
Η ζωή, όπως θα έλεγε ο γερο Αναστάσης στον εγγονό του, δεν είναι πράγμα λογικό, αλλά μαγικό πρωτίστως. Ο ορθός λόγος είναι απαραίτητος για να προφυλάξει αυτό το θαύμα από τη μέγγενη ιδεοληψιών και δογμάτων, μισαλλοδοξίας, καθεστηκυιών νοοτροπιών, απάνθρωπων ηθών και συνηθειών. Να μην συνθλιβεί στις μυλόπετρες της χειραγώγησης ομάδων και προσώπων για έναν μεστό τελικά και εμπράγμωνα βίο.
Με το ένα μάτι στο μέλλον
Το βιβλίο αυτό το συνέγραψα πριν δεκαπέντε χρόνια περίπου, παράλληλα και μέχρι αυτή τη στιγμή, με ένα πλούσιο όγκο διηγημάτων, νουβελών, μυθιστοριών, θεατρικών έργων και παιδικών κειμένων… Επί του παρόντος έχω υποβάλει προτάσεις σε εκδοτικούς οίκου για δύο συλλογές σατυρικών διηγημάτων και νουβελών, με ιδιαίτερο ύφος και τίτλο: «Ιστορίες απεράντου θλίψεως»… Αν αξιολογηθούν ποτέ θετικά θα είναι η επόμενη συγγραφική μου έκθεση. Συγχρόνως ολοκληρώνω και μία ακόμα μυθιστορία…
Μέσω της μυθοπλασίας τους όλα κατατείνουν στην ηδονή της αναγνώσεως, την αισθητική του λόγου, την απαλλαγή του βίου από τις περισπάσεις, επώδυνες ή ανωφελείς, και την ευδαίμονα ζωή, σα ένα ωραίο, μαγικό παιχνίδι με το οποίο χαίρεσαι να παίζεις έως τα βαθιά σου γεράματα. Και εύχαρης να αναφωνείς με άλλη χροιά τους στίχους του Καρυωτάκη: « Τα χρόνια που περάσανε, με αφήσαν παράξενο παιδάκι γερασμένο…»