Άρθρα - απόψεις

Το “what if?” και η λογοτεχνία

Ψηφιακός Τρομοκράτης, Κωνσταντίνος Πιτένης, Εκδόσεις Πηγή - www.pigi.gr

Γράφει ο Κωνσταντίνος Πιτένης

Ανέκαθεν με γοήτευε η εναλλακτική ιστορία, το λεγόμενο «what if…?». Ένας λογοτέχνης βιώνει αυτή τη μεταϊστορία με έναν ερωτικο-τραγικό τρόπο. Τι θα συνέβαινε αν…; Στον περίπατό του βλέπει ένα γυμνό παγκάκι με θέα ή ένα ναυαγισμένο νεοκλασικό με συλημένες γρίλιες. Κι αρχίζει να σκηνοθετεί ένα παιγνίδι, με όσους χαρακτήρες είναι μοιραίο από καταβολής κόσμου να συναντηθούν, ν’ αλληλεπιδράσουν, να τριβούν, μ’ ένα ιλαροτραγικό αίσθημα πεπρωμένου να τον εξιτάρει. Παρατηρεί τα φαντάσματά τους, το πώς κολυμπούν ακροποδητί ανάμεσα στους ανθρώπους. Ο λογοτέχνης ίσως να είναι τελικά ο απόηχος μιας σκιάς που φωλεύει στις ρωγμές της ιστορίας. Το «what if…?» για έναν λογοτέχνη είναι ό,τι το θαυμάζειν και το αμφιβάλλειν για έναν φιλόσοφο.

Ο «Ψηφιακός Τρομοκράτης» είναι το πρώτο μυθιστόρημά μου, ένα αστυνομικό θρίλερ, το οποίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πηγή από τον Ιούλιο του 2018. Είναι ο καρπός μιας ερωτικο-τραγικής σχέσης με αυτή τη μεταϊστορία. Είναι, ακόμα, μια αναμέτρησή μου με ό,τι με ενδιέφερε από πολύ νωρίς, μια αναμέτρηση με τη δυνατότητα της υπερσύγχρονης ψηφιακής τεχνολογίας και της υπαρξιακής φαντασίας του ανθρώπου να συναντηθούν σε μια νευροεπιστημονική βάση, με όχημα ένα σενάριο κινηματογραφικό. Το μεγαλύτερο στοίχημα –και η ιδιαιτερότητα– της συγγραφής αυτού του μυθιστορήματος ήταν πως στην πραγματικότητα έπρεπε να γραφεί ένα μυθιστόρημα δισδιάστατο: αφενός ψυχολογικό-υπαρξιακό, αφετέρου «ντανμπραουνικό» και τεχνολογικό. Ο αστυνόμος Καραμάρκος, που έκανε το ντεμπούτο του στο διήγημά μου «Παρτίδες αγωνίας» (2016), αναλαμβάνει αυτή τη φορά πρωταγωνιστικό ρόλο στην εξιχνίαση μιας υπόθεσης κλοπής από το εργαστήριο του Α.Π.Θ. ενός πρότυπου μοντέλου, του «εγκεφαλικού μετασχηματιστή». Το μοντέλο αυτό –αποκύημα της μυθιστορηματικής φαντασίας φυσικά– μπορεί για πρώτη φορά στην ιστορία της εφαρμοσμένης επιστήμης να αποδώσει στην οθόνη ενός υπολογιστή το περιεχόμενο του φαντασιακού και να επέμβει σε αυτό, διεισδύοντας στις νευροφυσιολογικές αντιδράσεις του ανθρώπου αλλά και «αναπρογραμματίζοντας» τη μνήμη και τη συνείδησή του. Έτσι, μέσα από κατευθυνόμενες ηλεκτρομαγνητικές εμβολές, ο «εγκεφαλικός μετασχηματιστής» καταφέρνει έναν απόλυτο ψυχοσωματικό έλεγχο, φλερτάροντας με τους έσχατους φόβους, τα απωθημένα, τις μύχιες επιθυμίες και τις επιθανάτιες εμπειρίες των ηρώων του Ψηφιακού Τρομοκράτη.

Απόσπασμα από το οπισθόφυλλο: Ένας Γερμανός εξωτερικός σύνδεσμος, ένας Ιάπωνας επενδυτής, μια δαιμόνια δημοσιογράφος και ένας άγνωστος άνδρας-σκιά πρωταγωνιστούν σε ένα κυνηγητό σκηνοθετημένο από τις ασυμβίβαστες προοπτικές τους, σε μια ιχνηλασία της αλήθειας από το Επταπύργιο στην πόλη Μινάτο του Τόκιο κι από τη Βιέννη στο νησί της Σαντορίνης, που κόβει την ανάσα. Όταν μάλιστα το απόλυτο εργαλείο νευροφυσιολογικού εξανδραποδισμού φλερτάρει το ιδιωτικό αίνιγμα που καιροφυλακτεί στην ψυχή του αστυνόμου, τον βραχνά που κατάφερνε για δεκαετίες να καμουφλάρει, τα πράγματα γίνονται σκοτεινότερα…

Ο «Ψηφιακός Τρομοκράτης» επιχειρεί να συνομιλήσει με τις ανάλογες συλλήψεις των κινηματογραφικών ταινιών, τόσο του Inception [Γένεση] (2010) όσο και του Source Code [Τα τελευταία 8 λεπτά] (2011), οι οποίες εισηγήθηκαν –μετά από την πρωτουργό τριλογία του The Matrix (1999-2003)– μια φιλοσοφικο-αισθητική προσέγγιση του υπαρξιακού προβληματισμού αναφορικά τόσο με την αλληγορία μεταξύ της πραγματικότητας και του φαντασιακού όσο και με τη διάνοιξη της ιστορίας σε μια μεταϊστορία, με βάση τους τον ύστατο αναβαθμό της ψηφιακής τεχνολογίας. Καθώς, αν η φιλοσοφία σκαλίζει τα ερωτήματα εκεί όπου κάποιος έχει βρει τις απαντήσεις, η τέχνη σκαρφίζεται τις απαντήσεις –και τις ανταπαντήσεις– εκεί όπου κάποιος δεν βρίσκει το ερώτημα.

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΨΗΦΙΑΚΟΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΗΣ

Αστυνομικό θρίλερ που δοκιμάζει την ετοιμότητα των ηρώων του να αναμετρηθούν με τα απωθημένα, τις ανομολόγητες φοβίες, τις ερινύες και τα ενδόμυχα ένστικτά τους, τη στιγμή που οι επιθανάτιες εμπειρίες και τα οράματά τους προοιωνίζονται μια οριακή, μη αναστρέψιμη πραγματικότητα.

ΔΥΟ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ

Ο Κωνσταντίνος Πιτένης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, σπούδασε Φιλοσοφία με υποτροφία και εργάστηκε με σύμβαση επικουρίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.). Διηγήματα, δοκίμια και μελέτες του έχουν δημοσιευτεί σε λογοτεχνικά-κριτικά και επιστημονικά περιοδικά.