Χαραγμένα σε πηλό
Το βιβλίο με τίτλο «Χαραγμένα σε πηλό», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Πηγή, είναι το αποτέλεσμα της εμπνευσμένης εργασίας δύο δημιουργών: της μαθηματικού και συγγραφέως Ρένας Κύρκα και της φιλολόγου και συγγραφέως Χρυσούλας Βαρδαλή.
Ο τίτλος παραπέμπει σε πήλινα πλακίδια από την περιοχή της αρχαίας Ιωνίας που φέρουν αποστάγματα της γνώσης του Θαλή του Μιλήσιου (624-546 π.Χ.), του αρχαίου Έλληνα φιλοσόφου, μαθηματικού και αστρονόμου που εισήγαγε, εκτός των άλλων, στην επιστήμη την απόδειξη, θεωρείται ο ιδρυτής της Ιωνικής Φιλοσοφικής Σχολής, εκείνος που ανέδειξε επίσης στην κοσμολογία του το ύδωρ ως γενική αρχή όλων των πραγμάτων.
Τα χαραγμένα στις δύο μεριές, από τη μία με την ελληνική και από την άλλη με τη σφηνοειδή γραφή, πλακίδια αποτελούν το συνεκτικό στοιχείο που ενώνει τις δύο διαφορετικές ιστορίες του βιβλίου. Η πρώτη, με τίτλο «Ο Φίλος του Θαλή» και συγγραφέα τη Ρένα Κύρκα, μάς ταξιδεύει στην ένδοξη Βαβυλώνα των ζιγκουράτ του 6ου αιώνα π. Χ. αλλά και στην Ιωνία της ίδιας περιόδου, φτάνοντας μέχρι τη Σάμο και τη σχολή του Πυθαγόρα.
Εκείνα τα χρόνια χαράχτηκαν τα πήλινα πλακίδια που δίνουν πνοή και στη δεύτερη ιστορία του βιβλίου με τίτλο «Για το Θησαυρό της Παλμύρας» που έγραψε η Χρυσούλα Βαρδαλή. Εδώ, ο σύγχρονος μύθος ξεκινά από τη Σάμο των ημερών μας και εξελίσσεται παράλληλα στη Μικρά Ασία, στο Παρίσι, στη Νέα Υόρκη και στη Συρία, συνυφασμένος με την εκρηκτική πολιτική κατάσταση στη Μέση Ανατολή, τη βία και τα σύγχρονα προβλήματα του παγκοσμιοποιημένου κόσμου μας.
Και οι δύο ιστορίες, με κινητήριο μοχλό τον αρχέτυπο μύθο της περιπλάνησης και της αναζήτησης της γνώσης, στο πνεύμα της ομηρικής Οδύσσειας, συνδυάζουν με ευφυή τρόπο την ιστοριογραφία και τις επιστημονικές αναφορές: τα μαθηματικά, η αστρονομία και οι φιλοσοφικές ιδέες που άνθισαν στη Μεσοποταμία και στις ακτές της Ιωνίας του 6ου αιώνα π. Χ. ενώνονται με τη μυθοπλασία, την ανθρώπινη περιπέτεια και τις σύγχρονες γεωπολιτικές αναταράξεις στη Μέση Ανατολή και στην περιοχή της Μεσογείου.
Στη Βαβυλώνα των ζιγκουράτ
Στην πρώτη ιστορία, η Ρένα Κύρκα επιχειρεί να ανασυνθέσει με στέρεα γνωστικά υλικά, πειστικό αλλά και ποιητικό τρόπο -όπου χρειάζεται-, στοιχεία από τον πολιτισμό και την καθημερινότητα των ανθρώπων που ζούσαν στη Μεσοποταμία και στην Ιωνία του 6ου προχριστιανικού αιώνα. Το ενδιαφέρον της επικεντρώνεται σε μία στιγμή μετάβασης, όταν η άλλοτε ένδοξη Αυτοκρατορία των Βαβυλωνίων απειλείται και υποχωρεί στην πίεση και στις επεκτατικές διαθέσεις της Περσίας.
Τότε αποφασίζει ο έμπορος Λαλίγια να ξεκινήσει το ύστατο ταξίδι του προς τις ακτές της Ιωνίας. Το κίνητρό του όμως δεν είναι η απόκτηση περισσότερων αγαθών, ο πλούτος, αλλά κάτι βαθύτερο: «Στης Ιωνίας τις ακτές έλεγα πως θα τελειώσω το βίο, στης θυγατέρας μου το σπιτικό, που κάποτε ήταν με αγαθά γεμάτο. Μα πιο πολύ και από τη βόλεψη αυτή, εκείνο που ποθούσε πιότερο η ψυχή μου ήταν να νιώσω πάλι το πνεύμα του φίλου μου, του Θαλή, μέσα από τη σκέψη των μαθητών του. Όπως ο νους του, στο λίγο που ανταμώσαμε, φώτισε το δικό μου, έτσι ένιωθα πως θα διέλυε και σε άλλους τα σκοτάδια», μονολογεί.
Η συγγραφέας ζωντανεύει με ζωηρά χρώματα, διαφορετικούς χαρακτήρες και δράση την περιπλάνηση και το πνευματικό, εντέλει, ταξίδι του εμπόρου Λαλίγια από τη Βαβυλώνα προς την Ιωνία. Ανάμεσα στους ταξιδευτές του καραβανιού του βρίσκονται επίσης ο Ουμπάρ και η Μπελίτ, δυο νέοι με γνώσεις μαθηματικών και αστρονομίας τις οποίες διδάχτηκαν από τα παιδικά τους χρόνια, γεγονός που επιτρέπει στη συγγραφέα να εντάξει στην πλοκή του μύθου χαρακτηριστικά παραδείγματα από τα επιστημονικά επιτεύγματα του Θαλή και την Ιστορία της επιστήμης. Επιπλέον, η δράση και το σασπένς της ταξιδιωτικής περιπέτειας, ανάμεσα σε άγρια τοπία, ιστορικές πόλεις, ερείπια και ξακουστούς ναούς, μπολιάζονται με την ορμή του νεανικού έρωτα και ποικίλες φιλοσοφικές αναζητήσεις.
Σύγχρονος παραλογισμός
Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου, στην ιστορία για το «Θησαυρό της Παλμύρας» της Χρυσούλας Βαρδαλή, ο υποβλητικός κόσμος του παρελθόντος συνθλίβεται βίαια, κατακερματίζεται όπως τα θραύσματα των αρχαιοτήτων, στα μάτια του αναγνώστη. Η σκληρότητα και η τραχιά όψη του σύγχρονου κόσμου έχουν εδραιωθεί πλέον στις ίδιες πάνω κάτω περιοχές που διαδραματιζόταν η πρώτη ιστορία του βιβλίου.
Η προσφυγιά, οι διωγμοί, οι απαγωγές, τα βασανιστήρια και ο παραλογισμός του θρησκευτικού φανατισμού καταστρέφουν καθετί που συνδέεται με τον ανθρώπινο πολιτισμό, την έννοια της λογικής και της επιστημονικής σκέψης. Από τις ρωγμές αυτού του ζοφερού σκηνικού αναδύονται οι ήρωες της σύγχρονης ιστορίας, κυνηγημένοι, σε οριακές καταστάσεις.
Η αναζήτηση της χαμένης πινακίδας με τη ρήση του Θαλή του Μιλήσιου από Έλληνες και Σύριους αρχαιολόγους, θραύσμα ενός φωτεινού πολιτισμού και τεκμήριο του μύθου της πρώτης ιστορίας, γίνεται η αφορμή για να ακολουθήσουμε τους ήρωες της νέας περιπέτειας που ξεκινά από τη Σάμο, περνά από το Παρίσι και τη Νέα Υόρκη και φτάνει στο μαρτυρικό Χαλέπι.
Και στις δύο ιστορίες του βιβλίου, οι δυνάμεις της γνώσης και της άρνησής της μάχονται αδιάκοπα σε καταστάσεις που μας υπενθυμίζουν και τη ρήση που αποδίδεται στον Θαλή, για το πόσο δύσκολο είναι να γνωρίσει κάποιος τον εαυτό του, και κατ’ επέκταση τον κόσμο που τον περιβάλλει. Πρόκειται τελικά για τον πιο δύσκολο αγώνα, που απειλείται διαρκώς από το έρεβος των πιο χθόνιων και καταστροφικών ανθρώπινων ενστίκτων.
Δείτε το βιβλίο εδώ.
Παρουσίαση από τον Γιώργο Καρουζάκη
Πηγή ΘΑΛΗΣ + ΦΙΛΟΙ